Instytucja zawezwania do próby ugodowej jest bardzo funkcjonalnym instrumentem prawnym mogącym prowadzić do ugodowego zakończenia sporu w procedurze cywilnej, a także czynnością przerywającą bieg przedawnienia roszczeń oraz bieg terminu zasiedzenia.
Wszystkie powyższe aspekty zdecydowanie wpływają na dużą popularność w stosowaniu tej instytucji w praktyce.
Zawezwanie do próby ugodowej, czyli tzw. postępowanie pojednawcze regulowane jest przez art. 185-186 KPC. Wszczynane jest ono na wniosek strony wzywającej skierowany przeciwko przeciwnikowi - zawsze do sądu rejonowego ogólnie właściwego dla przeciwnika. W wezwaniu – zgodnie z brzmieniem art. 185 § 2 KPC należy zwięźle oznaczyć sprawę. Należy jednak pamiętać, aby ściśle sprecyzować żądanie, tak aby było wiadomo, jakie roszczenia, w jakiej wysokości i kiedy wymagalne są objęte przedmiotowym wnioskiem. Nie musimy natomiast przywoływać argumentacji, ani dowodów na poparcie naszych twierdzeń, gdyż w postępowaniu pojednawczym nie przeprowadza się postępowania dowodowego. Dlatego też postępowanie to charakteryzuje się także stosunkową szybkością.
W pierwszej kolejności stwierdzić należy, iż w ramach postępowania pojednawczego możliwe jest oczywiście zawarcie ugody sądowej z jej wszelkimi skutkami – przede wszystkim może ona po nadaniu klauzuli wykonalności stanowić podstawę egzekucji. Co do zasady taka ugoda zamyka już potrzebę prowadzenia sporu sądowego dotyczącego tego samego roszczenia między tymi samymi stronami. Kolejnym często podstawowym celem, do którego dąży wnioskodawca, wzywając drugą stronę sporu do podjęcia próby ugodowej jest przerwanie biegu przedawnienia. Taki wniosek, jako czynność przedsięwzięta przed sądem w celu dochodzenia, ustalenia albo zaspokojenia roszczenia, jest w świetle prawa uznawany za czynność przerywającą bieg terminu przedawnienia (art. 123 § 1 KC). Oznacza to, że od chwili zakończenia postępowania pojednawczego termin przedawnienia roszczenia zaczyna biec na nowo.
Na atrakcyjność tego postępowania wpływa zapewne także niska opłata sądowa, bowiem zgodnie z art. 23 pkt 3 ustawy z dnia 28.07.2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych - od wniosku o zawezwanie do próby ugodowej pobiera się opłatę stałą w kwocie 40 zł.
Podsumowując, instytucja zawezwania do próby ugodowej jest atrakcyjną alternatywą dla tradycyjnego postępowania cywilnego oferującą wiele potencjalnych korzyści w zakresie obniżenia kosztów postępowania, a także zwiększenia jego szybkości i efektywności.
