Wielokrotnie komentując kwestie posiadania bez tytułu prawnego opisywałem sytuacje, w których posiadacz rzeczy znajdował się złej wierze. Z tego tytułu właścicielowi przysługują uprawnienia, o których mowa w art. 224 § 2 Kc i art. 225 Kc. Zgodnie z tym pierwszym przepisem posiadacz w złej wierze jest obowiązany względem właściciela do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i jest odpowiedzialny za jej zużycie, pogorszenie lub utratę, chyba że pogorszenie lub utrata nastąpiła bez jego winy. Obowiązany jest zwrócić pobrane od powyższej chwili pożytki, których nie zużył, jak również uiścić wartość tych, które zużył. Z kolei ten drugi przepis wskazuje, że obowiązki samoistnego posiadacza w złej wierze względem właściciela są takie same jak obowiązki samoistnego posiadacza w dobrej wierze od chwili, w której ten dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy. Jednakże samoistny posiadacz w złej wierze obowiązany jest nadto zwrócić wartość pożytków, których z powodu złej gospodarki nie uzyskał, oraz jest odpowiedzialny za pogorszenie i utratę rzeczy, chyba że rzecz uległaby pogorszeniu lub utracie także wtedy, gdyby znajdowała się w posiadaniu uprawnionego.
Powyższe nie jest jednak zasadą. Zgodnie bowiem z art. 224 § 1 Kc Samoistny posiadacz w dobrej wierze nie jest obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i nie jest odpowiedzialny ani za jej zużycie, ani za jej pogorszenie lub utratę. Nabywa własność pożytków naturalnych, które zostały od rzeczy odłączone w czasie jego posiadania, oraz zachowuje pobrane pożytki cywilne, jeżeli stały się w tym czasie wymagalne.
Ta druga część jest dość interesująca. Zgodnie bowiem z art. 53 § 1 Kc pożytkami naturalnymi rzeczy są jej płody i inne odłączone od niej części składowe, o ile według zasad prawidłowej gospodarki stanowią normalny dochód z rzeczy. Z kolei zgodnie z art. 53 § 2 Kc pożytkami cywilnymi rzeczy są dochody, które rzecz przynosi na podstawie stosunku prawnego.
Zgodnie zatem z art. 224 § 1 Kc samoistny posiadacz w dobrej wierze nabywa własność płodów i innych odłączonych od rzeczy części składowe, o ile według zasad prawidłowej gospodarki stanowią normalny dochód z rzeczy. Samoistny posiadacz w dobrej wierze zachowuje również dochody, które rzecz przynosi na podstawie stosunku prawnego, jeżeli stały się wymagalne w czasie posiadania w dobrej wierze.
Przypomnienia zatem wymaga, kim jest posiadacz w dobrej wierze. Tu wielokrotnie wskazówki dawało orzecznictwo. I tak, w ślad za SN wskazać należy, że „w dobrej wierze pozostaje ten, kto władając rzeczą pozostaje w błędnym, ale usprawiedliwionym okolicznościami przeświadczeniu, że przysługuje mu określone prawo, np. wynikające z umowy użyczenia, z którym łączy się określone władztwo nad rzeczą. Nie będzie posiadaczem zależnym w dobrej wierze taki posiadacz, który wie lub wiedzieć powinien, że przysługujące mu na podstawie określonego stosunku prawnego prawo do władania rzeczą, nie jest skuteczne względem właściciela.” (tak Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 10 sierpnia 2017 r., sygn. I CSK 753/16, źródło: Legalis nr 1713655).
Przy czym „zgodnie z art. 7 KC - jeżeli ustawa uzależnia skutki prawne od dobrej lub złej wiary, domniemywa się istnienie dobrej wiary. Powyższe domniemanie ma charakter wzruszalny, jednak ciężar dowodu złej wiary posiadacza spoczywa w takim przypadku na właścicielu. Oznacza to, że to strona powodowa powinna wykazać, że pozwana lub jej poprzednik prawni byli posiadaczem nieruchomości w złej wierze, to jest wiedzieli lub na podstawie towarzyszących okoliczności powinni wiedzieć, że nie przysługuje jej uprawnienie do korzystania z nieruchomości w zakresie odpowiadającym służebności przesyłu” (tak Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie - I Wydział Cywilny z dnia 26 kwietnia 2017 r., sygn. I ACa 61/17, źródło: Legalis nr 1657730).
Dopóki zatem nie zostanie obalone domniemanie dobrej wiary korzystającego z rzeczy, posiadacz nabywa własność płodów i innych odłączonych od rzeczy części składowe oraz zachowuje dochody, które rzecz przynosi na podstawie stosunku prawnego.
