Z dzieciństwa pamiętam, że w zasadzie na każdym podwórku można było znaleźć studnię, z której czerpało się wodę. Dziś o tym fakcie przypomniał mi Klient, bo choć większość z nas podłączona jest do publicznej sieci wodociągowej nadal zdarzają się sytuacje, kiedy istnieje potrzeba skorzystania z cudzego urządzenia zapewniającego dostęp do wody.
Mój Klient zapytał mnie, czy istnieje możliwość uregulowania dostępu do cudzej studni w drodze umownej. Automatycznie pomyślałem o umowie dzierżawy, względnie użyczenia, ale zapytałem też Klienta, czy chciałby uregulować opisaną mi sytuację w drodze trwałego uregulowania sytuacji prawnorzeczowej studni w postaci ustanowienia służebności.
Możliwość uregulowania takiej sytuacji w drodze ustanowienia służebności dopuszczona została wprost przez orzecznictwo. W jednym z dość syntetycznych orzeczeń, Sąd Najwyższy wskazał, że „okoliczność, iż przepisy kodeksu cywilnego nie regulują wyraźnie służebności czerpania wody i przeprowadzenia wodociągu, nie oznacza, że ustanowienie takiej służebności nie jest dopuszczalne. Nie ulega bowiem wątpliwości, że taka służebność spełnia cechy służebności gruntowej określone w art. 285 § 1 k.c. Jednakże w polskim prawie jest zasadą ustanowienie służebności gruntowej na podstawie umowy między właścicielami nieruchomości obciążonej i władnącej. Jedynie w drodze wyjątku od tej zasady służebność gruntowa może być ustanowiona przez sąd (tzw. służebność przymusowa -np. uregulowana w art. 145 k.c. służebność drogi koniecznej) albo powstać z mocy prawa (przez zasiedzenie - art. 292 k.c.). Artykuł 145 k.c., który expressis verbis odnosi się do służebności drogi koniecznej, może być per analogiam zastosowany do służebności czerpania wody i przeprowadzenia wodociągu (…)”. (tak Postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 25 lutego 2016 r., sygn. III CSK 108/15).
Z kolei w innym orzeczeniu, które bazowało na żądaniu ustanowienia służebności podłączenia się i czerpania wody z ujęcia wody znajdującego się na działce gminnej, sąd powszechny wskazywał na przesłanki ustanowienia służebności czerpania wody na drodze sądowej. W orzeczeniu z dnia 3 listopada 2015 r. Sąd Okręgowy w Bielsku – Białej wskazywał, że nie stanowi przeciwskazania do ustanowienia takiej służebności fakt, że „wnioskodawca ma dostęp do wody w inny sposób. Tak nie jest. Zasadnie Sąd przyjął, że wnioskodawca poczynił we własnym zakresie starania o zapewnienie sobie wody, lecz nie przyniosły one rezultatu. Nie ma obecnie racjonalnych podstaw, aby wymagać od wnioskodawcy podejmowania dalszych kosztownych a niepewnych co do rezultatu starań dla uzyskania wody, w sytuacji gdy taki dostęp znajduje się w niewielkiej odległości od jego nieruchomości, na nieruchomości należącej do podmiotu prawa publicznego, z którego już korzysta-ją osoby trzecie. Zatem fakt istnienia na działce wnioskodawcy dwóch studni nie ma znaczenia w sprawie. Za oddaleniem żądania nie przemawia to, że obecnie wnioskodawca może czerpać wodę od A. H. (sąsiada). Jest to rozwiązanie tymczasowe dyktowane aktualną koniecznością istnienia elementarnego dostępu do wody. Celem ustanowienia służebności jest natomiast zapewnienie dostępu do niej w sposób trwały, niezależny od woli osób trzecich.” (tak postanowienie Sądu Okręgowego w Bielsku – Białej z dnia 3 listopada 2015 r. sygn. II Ca 472/15).
Oczywiście sam fakt uregulowania sytuacji korzystania z ujęcia wodnego nie załatwia jeszcze wszystkich kwestii związanych z dostępem do źródła wody, bo dochodzą tu przede wszystkim kwestie techniczne i administracyjne, ale niewątpliwie w sytuacji zaistnienia konfliktu związanego z możliwością korzystania z wody posiadanie stosownego porozumienia w tym zakresie, czy ustanowionej służebności, niewątpliwie zabezpiecza interesy korzystającego.
