Śledząc doniesienia prasowe, a także Centralną Bazę Orzeczeń Sądów Administracyjnych zwróciłem uwagę, że sądownictwo administracyjne coraz częściej kwestionuje uchwały samorządów gminnych dotyczące pobierania opłat za przyłączenie do sieci wodno-kanalizacyjnej.
W jednym z wyroków NSA ustalił, że w sprawie kwestionowany był przepis regulaminu dostarczania wody na terenie gminy, który stanowił, że warunkiem przyłączenia się do sieci wodociągowej jest odpłatność. Sąd ustalił, że „taki element przymusu czyni ten obowiązek daniną publiczną, narzuconą jednostronnie i warunkującą usługę polegającą na przyłączeniu do sieci. Odpłatność została wprowadzona przy wykorzystaniu władztwa publicznego gminy i jest warunkiem, od spełnienia którego uzależnione będzie przyłączenie nieruchomości do urządzenia komunalnego.” Co ważne w tej sprawie, NSA stwierdził nieważność zaskarżonej uchwały Rady Gminy w zakresie stanowiącym o odpłatności za przyłączenie nieruchomości do sieci wodociągowej.
Sąd wyrokował, że „przepis art. 19 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków nie mógł stanowić podstawy do ustalenia w Regulaminie dostarczania wody i odprowadzania ścieków warunków ponoszenia opłat przez odbiorców (użytkowników sieci). (…) Samo zatem użycie w omawianym § 17 ust. 1 załącznika do uchwały zwrotu "odpłatność" – zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego – oznacza konieczność poniesienia wydatków związanych z czynnością przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego, dokonaną na rzecz zainteresowanej osoby, tj. w tym wypadku samego przyłączenia nieruchomości do sieci wodociągowej, co jak już wyżej wykazano jest niedopuszczalne. Oceny tej nie zmienia nawet okoliczność, że opłata taka w zaskarżonej uchwale nigdzie nie została określona, zarówno jako opłata w konkretnej wysokości, czy choćby jako opłata o określonym mechanizmie ustalanie jej wysokości. Trafnie bowiem zwrócił uwagę w uzasadnieniu skargi kasacyjnej Wojewoda Lubelski, że w takim przypadku ustalenie wysokości opłaty pozostaje w sferze wykonania uchwały, co w najmniejszym stopniu nie sanuje sprzeczności z prawem postanowień uchwały, w których taką odpłatność wprowadzono.” (tak w wyroku NSA z dnia 4 października 2017 r., sygn. II OSK 2330/16, źródło: CBOSA).
Zatrzymując się na chwilę w tym miejscu, automatycznie (przynajmniej u mnie) pojawia się pytanie – co w takiej sytuacji z pobranymi już opłatami za przyłączenie nieruchomości do sieci wodociągowej?
Przeszukując orzecznictwo sądów powszechnych natknąłem się na ciekawy wyrok, w którym sąd powszechny zasądził zwrot kosztów uiszczonej przez powodów opłaty za przyłączenie do sieci wodnej i kanalizacyjnej. W uzasadnieniu sąd stwierdził, że „Gmina budując instalacje kanalizacyjną i wodociągową (za którą pobrała opłatę) na nieruchomościach powodów – wykonała element sieci, a nie przyłącza. Przyłącze kanalizacyjne (instalacje od przepompowni do budynku na nieruchomości), co było bezsporne wykonali na własny koszt powodowi. Ergo każda ze stron wykonała dokładnie to, co do niej należało. Natomiast kwotę 1.480 zł wynikającą z umowy z dnia 30 lipca 2008r. powodowie uiścili z tytułu zwrotu części kosztów inwestycyjnego wykonania urządzeń sieci podstawowej już istniejącej, czyli uiścili opłatę za wykonanie sieci wodociągowej, a nie przyłącza wodociągowego. Koszty wykonania sieci wodociągowej obciążają gminę. W konsekwencji dokonanej analizy uznać trzeba, że na podstawie umów pozwana Gmina nałożyła na powodów obowiązek zwrotu kosztu, który zgodnie z Ustawą obciążał samą Gminę. Oznacza to, że postanowienia nakładające na powodów obowiązek uiszczenia opłaty za przyłączenie dotknięte są sankcją nieważności, z uwagi na treść przepisu art. 58 k.c., jako sprzeczne z ustawą. Świadczenie spełnione na podstawie nieważnej umowy jest świadczeniem nienależnym podlegającym zwrotowi na podstawie artykułu 405 k.c., w związku z artykułem 410 k.c. Roszczenie to nie wygasło, Sąd Rejonowy nie dostrzegł również okoliczności, które wkluczałyby roszczenie o jego zwrot.” (tak Sąd Rejonowy w Toruniu I Wydział Cywilny w wyroku z dnia 4 lipca 2016 r., sygn. I C 240/16, źródło: POSP, orzeczenie nieprawomocne).
Powyższy wyrok, choć nieprawomocny, daje podstawę do konstruowania roszczeń przeciwko przedsiębiorstwom wodno-kanalizacyjnym, albo gminom, które pobierały opłaty za przyłączenie do sieci na podstawie uchwał jst, następnie uchylonych przez sądy administracyjne.
