Po ostatnich Igrzyskach w Paryżu w mediach pojawiła się ostra dyskusja na temat ,,uczciwości płciowej w sporcie”. W pewnym momencie miało się wrażenie, że do zagadnienia odnosił niemal każdy na swoim profilu w mediach społecznościowych. Temat płci i identyfikacji płci w sporcie jest jednak zagadnieniem niezwykle złożonym, wymagającym wieloaspektowego ujęcia oraz dogłębnej analizy, a nie powierzchownych komentarzy. Wymaga on uwzględnienia zarówno kwestii biologicznych, jak i społecznych, etycznych oraz prawnych, co pokazuje, jak skomplikowana jest tego rodzaju dyskusja i dlaczego uproszczone wypowiedzi mogą wprowadzać w błąd i utrudniać dojście do sensownych rozwiązań. Nie jest to zatem materia, którą da się zawrzeć w kilku zdaniach, czy medialnie dobrze brzmiących hasłach, a powinna być ona przedmiotem interdyscyplinarnych naukowych rozważań.
W dzisiejszym wpisie przypomnę jedynie o dokumencie wydanym przez Międzynarodowy Komitet Olimpijski 16 listopada 2021 r. tj. o ,,Ramach Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego dotyczących uczciwości, integracji i niedyskryminacji ze względu na tożsamość płciową i różnice płciowe” (dalej jako: Ramy).
Dokument ten powstał po dwuletnim procesie konsultacji z ponad 250 sportowcami (aż czy tylko [?]) i zainteresowanymi stronami. Ramy stanowią zestaw wytycznych mających na celu stworzenie bardziej sprawiedliwego i równego środowiska sportowego. Zostały one opracowane w odpowiedzi na rosnącą świadomość dotyczącą kwestii związanych z tożsamością płciową oraz różnicami w rozwoju płciowym w kontekście sportu. Ramy zostały wydane jako część zobowiązania MKOl do poszanowania praw człowieka (wyrażonego w Agendzie Olimpijskiej 2020+5) oraz jako część działań podejmowanych w celu wspierania równości płci i integracji.
Celem Ram jest zaoferowanie podmiotom działającym w sporcie – szczególnie tym odpowiedzialnym za organizację zawodów na najwyższym poziomie podejścia opartego na 10 zasadach, które pomogą im opracować kryteria mające zastosowanie w danym sporcie:
Inkluzyjność: Każda osoba ma prawo uczestniczyć w sporcie bez dyskryminacji i z poszanowaniem jej tożsamości płciowej. Inkluzyjność jest podstawową wartością, która musi być przestrzegana w całym ruchu olimpijskim.
Zapobieganie szkodom/ Brak obowiązkowego wymogu zmiany płci lub ingerencji medycznych:
Sportowcy nie powinni być zmuszani do poddawania się terapiom hormonalnym ani innym zabiegom medycznym, aby spełnić kryteria uczestnictwa w zawodach sportowych zgodnie ze swoją tożsamością płciową. Sportowcy powinni być chronieni przed wszelkimi formami szkód, w tym przed presją do ingerencji medycznych.
Niedyskryminacja: Sportowcy nie mogą być dyskryminowani ze względu na swoją tożsamość płciową, a wszelkie działania mające na celu wykluczenie ze sportu z tego powodu są zabronione. Zasada 3 stanowi, że sportowcom powinno się zezwalać na rywalizację w kategorii, która najlepiej odpowiada ich tożsamości płciowej, pod warunkiem, że spełniają odpowiednie kryteria kwalifikacyjne.
Sprawiedliwość: Uczciwość w rywalizacji sportowej jest kluczowa, ale nie może być osiągana kosztem praw i godności sportowców. Decyzje dotyczące zdrowia sportowców, w tym ich tożsamości płciowej, powinny być podejmowane w sposób respektujący autonomię sportowca, bez nacisków na zmiany cielesne w celu dostosowania się do wymogów sportowych.
Brak założenia o przewadze: Nie należy zakładać, że sportowiec ma nieuczciwą przewagę w rywalizacji na podstawie jego tożsamości płciowej lub różnic płciowych.
Podejście oparte na dowodach: Decyzje dotyczące rywalizacji sportowców transpłciowych lub z różnicami płciowymi powinny być oparte na solidnych dowodach naukowych i uwzględniać specyfikę danej dyscypliny sportowej.
Prymat zdrowia i autonomii ciała: Zdrowie i autonomia ciała sportowca powinny być priorytetowe, bez zmuszania go do procedur medycznych.
Podejście oparte na interesach zainteresowanych stron: Decyzje powinny uwzględniać perspektywy wszystkich zainteresowanych stron, w tym sportowców, organizacji sportowych oraz ekspertów z zakresu nauk medycznych.
Prawo do prywatności: Prywatność sportowców, szczególnie w kwestii ich zdrowia i tożsamości płciowej, musi być ściśle chroniona. Dane osobowe powinny być przetwarzane zgodnie z najwyższymi standardami poufności.
Okresowe przeglądy Ram: Zasady te powinny być regularnie monitorowane i aktualizowane na podstawie nowych dowodów naukowych oraz zmieniających się norm społecznych.
Podmioty organizujące współzawodnictwo sportowe w danej dyscyplinie muszą również rozważać szczególne aspekty etyczne, społeczne, kulturowe i prawne, które mogą być istotne w ich kontekście. Zasady te mają na celu stworzenie bardziej otwartego, równościowego i uczciwego środowiska sportowego, w którym każdy sportowiec ma prawo do udziału bez obawy o dyskryminację lub nierówne traktowanie. Według MKOI Ramy są częścią szerszej debaty na temat integracji i sprawiedliwości w sporcie, która ewoluuje wraz z postępem nauki i zmianami społecznymi.
Ramy nie mają charakteru wiążącego. Ich wydanie wywołało jednak rozłam w środowisku naukowym. Naukowcy związani z Międzynarodową Federacją Medycyny Sportowej i Europejską Federacją Stowarzyszeń Medycyny Sportowej ostrzegli, że zalecenia MKOl mogą doprowadzić do nieuczciwej konkurencji w sporcie kobiet.
