Wracam dziś do tematu stwierdzenia nieważności małżeństwa kanonicznego przed sądem kościelnym. Wpis traktować będzie o kanonie 1103 KPK, zgodnie z którym „Nieważne jest małżeństwo zawarte pod przymusem lub pod wpływem ciężkiej bojaźni z zewnątrz, choćby nieumyślnie wywołanej, od której, ażeby się uwolnić, zmuszony jest ktoś wybrać małżeństwo”.
Zgodnie z tym przepisem każdy przymus, zarówno psychiczny jak i przede wszystkim psychiczny skutkuje nieważnością małżeństwa. Z kolei mówiąc o bojaźni należy rozumieć pewien stan psychiczny nupturienta, wyrażający się w jego zaniepokojeniu wewnętrznym, wywołanym jednak przyczyną zewnętrzną. Oczywiście pomiędzy tą bojaźnią, a wyrażaniem zgody małżeńskiej musi istnieć związek przyczynowy. Bojaźń ponadto powinna być dostatecznie silna, bowiem tylko ciężka postać tego stanu psychicznego skutkuje nieważnością małżeństwa.
Szczególnym przykładem bojaźni jest tzw. bojaźń szacunkowa. Jest to stan wynikający ze stosunku podporządkowania bądź szacunku właśnie. Cechy tej bojaźni to stosunek podległości, respekt i szacunek jaki odczuwa doznający tego stanu wobec przełożonego (rodzica, opiekuna, etc.), wywołana tą podległością obawa ściągnięcia na siebie negatywnych konsekwencji ze strony przełożonego i wreszcie presja jaką wywołuje przełożony na doznającym bojaźni.
Z orzecznictwa rotalnego oczywiście wypływają przykłady takiej bojaźni. I tak wskazuje się, że obawa o zniesławienie własne nupturienta lub jego rodziców i krewnych, która to obawa może ukierunkować jego wolę ku małżeństwu z konkretną osobą może być przyczyną ciężkiej bojaźni, skutkującej nieważnością małżeństwa. Presja jaka wywierana jest na doznającym bojaźni może też wynikać z postępowania drugiego z nupturientów, który wywiera presję, grożąc np. własnym samobójstwem, jeśli nie dojdzie do ślubu.
Jakie dowody przedstawione w postępowaniu mogą zdecydować o stwierdzeniu bojaźni u nupturienta? Są to przede wszystkim udowodnienie nacisków jakie wywoływali na doznającego tego stanu jego przełożeni (rodzice, krewni, itd.), wykazanie, że doznający bojaźni obawiał się negatywnej reakcji otoczenia, wreszcie ustalenia okoliczności towarzyszących samej ceremonii ślubnej, takich jak np. zachowanie samego doznającego bojaźni nupturienta (np. jąkanie się, powtarzanie treści przysięgi, niezdecydowanie). Badaniu podlegać powinny również mentalność, sytuacja psychologiczna, czy nawet usposobienie doznającego bojaźni.
