Jedną z podstawowych zasad prawa pracy jest tzw. zasada ochrony prawa do wynagrodzenia za pracę jak i samego wynagrodzenia. Przejaw tej zasady stanowią m. in. przepisy art. 87 i następne k.p., które ściśle określają kiedy możliwe jest dokonanie potrącenia z wynagrodzenia za pracę, na jakich warunkach i w jakich wysokościach.
Poza przypadkami, o których wprost mowa w art. 87 § 1 k.p. (czyli poza potrąceniem należności alimentacyjnych, kar pieniężnych itp.) potrącenie możliwe jest w zasadzie tylko za zgodą pracownika wyrażoną na piśmie.
Kwestia dopuszczalności potrącenia z wynagrodzenia za pracę nie jest jednak tak prosta jak mogłoby się na pozór wydawać. Wyrażenie przez pracownika zgody obwarowane jest - jak jednolicie wskazuje orzecznictwo oraz nauka prawa – dodatkowymi wymaganiami. W szczególności należy zaznaczyć, że zgoda na potrącenie nie może mieć tzw. charakteru „blankietowego” lecz musi dotyczyć istniejącej, konkretnej wierzytelności:
"Zgoda na potrącenie powinna dotyczyć konkretnej, istniejącej wierzytelności (por. wyrok NSA z dnia 21 grudnia 2005 r., I OSK 461/05, LEX nr 228247). Nie jest prawnie skuteczna zgoda na potrącenia należności przyszłych." - Kodeks Pracy. Komentarz, L. Florek (red.), LEX 2011;
"Przepis art. 91 k.p. dla potrącenia z wynagrodzenia za pracę wymaga zgody pracownika wyrażonej na piśmie. Wymieniona w tym przepisie zgoda pracownika nie może być blankietowa. Powinna dotyczyć konkretnej, istniejącej wierzytelności." - Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 21 grudnia 2005 r., sygn. akt I OSK 461/05;
"Potrąceniu dokonanemu za zgodą pracownika podlegają należności pracodawcy, a więc wierzytelności istniejące, o ustalonej wysokości. Nieważne jest zatem udzielenie zgody na potrącenie wierzytelności nieistniejących, które ewentualnie mogą powstać w przyszłości, na przykład z tytułu materialnej odpowiedzialności za mienie powierzone. Zgoda pracownika musi bowiem obejmować potrącenie ustalonej kwoty, należnej z tytułu, który pracownik zna i akceptuje. Wyrażenie przez pracownika zgody na dokonywanie potrąceń z wynagrodzenia bez świadomości wielkości długu i istnienia przesłanek odpowiedzialności jest nieważne." - Kodeks Pracy. Komentarz, K.W. Baran (red.), LEX 2014.
Co więcej, nawet w razie wyrażenia zgody przez pracownika stosownie do powyższych zasad potrącenie może zostać dokonane wyłącznie w granicach określonych w art. 91 § 2 k.p.
Przestrzeganie powyższych wymogów ma charakter niebagatelny gdyż zasada ochrony prawa do wynagrodzenia i samego wynagrodzenia znajduje swoje odzwierciedlenie także w przepisach karnych kodeksu pracy, w tym w szczególności w art. 282 § 1 pkt. 1. W razie dokonania bowiem potrącenia wbrew powyższym zasadom i wypłaty wynagrodzenia w obniżonej wysokości na pracodawca może zostać nałożona grzywna w kwocie od 1000 - 30.000 zł.
