Obowiązki sędziów podczas meczów piłkarskich – to temat „długi jak rzeka”. Postaramy się dzisiaj przybliżyć choćby ich część. Zrobimy to na przykładzie rozgrywek PKO Bank Polski Ekstraklasy i to jeszcze w kontekście przepisów, które obowiązywać będą w nowym sezonie, czyli rozgrywkach sezonu 2023/24. Rozpoczynamy od art. 25 Uchwały nr III/45 z dnia 27 marca 2023 roku Zarządu Polskiego Związku Piłki Nożnej w sprawie zatwierdzenia Regulaminu Rozgrywek Piłkarskich o Mistrzostwo Ekstraklasy na sezon 2023/2024 i następne (zwanej dalej: Uchwałą).
„Wyznaczanie sędziów oraz ich obowiązki” to tytuł ogólny przepisów art. 25. Zgodnie z art. 25.1 Uchwały, właściwy organ sędziowski PZPN (czyli Kolegium Sędziów PZPN) wyznacza sędziego głównego, sędziów-asystentów oraz sędziego technicznego na każdy mecz. W razie nieprzybycia sędziego lub niemożności prowadzenia meczu przez wyznaczonego sędziego stosuje się zasady określone w Przepisach Gry w Piłkę Nożną – Postanowieniach PZPN art. 25.2 Uchwały).
W art. 25.3 Uchwały zawarty jest bardzo ważny, fundamentalny wręcz obowiązek, a mianowicie, bezpośrednio po meczu sędzia wypełnia sprawozdanie i zamieszcza je w Extranecie PZPN. Sprawozdanie musi być zamieszczone w Extranecie PZPN nie później niż w ciągu 24 godzin od zakończenia meczu. Na wniosek Ekstraklasy S.A. oryginał musi być wysłany do Biura Ekstraklasy S.A. pocztą w przeciągu 24 godzin od złożenia wniosku. Sędzia jest zobowiązany do zachowania kopii sprawozdania meczowego. W sprawozdaniu sędzia opisuje tak szczegółowo jak to możliwe wszelkie incydenty przed, w trakcie i po meczu takie jak:
- niedozwolone zachowanie zawodników upomniane żółtą bądź czerwoną kartką,
- niesportowe zachowanie pracowników Klubów, kibiców i innych osób pełniących funkcje na meczu z ramienia Klubów,
- inne incydenty.
W sytuacji zaistnienia podczas meczu zdarzenia o charakterze rasistowskim, ksenofobicznym, skrajnie obraźliwym, obelżywym w stosunku do kibiców, zawodników, konkretnych osób lub grup osób sędzia upoważniony jest do wstrzymania meczu i zwrócenia się do spikera o wygłoszenie oświadczenia, wzywającego kibiców do zaprzestania rasistowskich zachowań i ostrzegające, że mecz zostanie wstrzymany, a następnie zakończony, jeżeli takie niedopuszczalne zachowanie będzie kontynuowane (art. 25.5 Uchwały). Z kolei art. 25.6 wskazuje o sytuacji, o której mowa w art. 25.5.
Wówczas sędzia wszczyna następującą procedurę – tzw. procedurę „trzech kroków”:
- Pierwszy krok: jeśli sędzia zaobserwuje zachowania/okrzyki, flagi / banery / oprawy l o charakterze rasistowskim, ksenofobicznym, skrajnie obraźliwym, obelżywym w stosunku do kibiców, zawodników, konkretnych osób lub grup osób lub zostanie o nich poinformowany przez sędziego technicznego, powinien w pierwszej kolejności wstrzymać grę i zwrócić się do spikera o wygłoszenie oświadczenia wzywającego do natychmiastowego zaprzestania takiej aktywności
- Drugi krok: jeśli niepożądana aktywność nie ustanie po wznowieniu gry, sędzia wstrzymuje mecz i wzywa drużyny o udanie się do szatni. W tym czasie wygłoszone zostanie przez spikera kolejne oświadczenie.
- Trzeci krok: jeśli niepożądana aktywność nie ustanie po ponownym wznowieniu gry, sędzia powinien po uprzedniej konsultacji z delegatem meczowym PZPN, definitywnie zakończyć mecz. Każda decyzja o przerwaniu meczu zostanie podjęta dopiero po wdrożeniu wszelkich innych możliwych środków i ocenie wpływu przerwania meczu na bezpieczeństwo zawodników i kibiców.
Jak więc łatwo zauważyć ważna jest współpraca sędziego z delegatem meczowym. Podobnie jak fundamentalne znaczenie ma wzorowa współpraca sędziego z wozem VAR, bowiem zgodnie z art. 25.7 Uchwały, podczas meczów może być wykorzystywany system VAR (Video Assistant Referee). Warto wskazać, że decyzje w zakresie wykorzystania systemu podczas wybranych meczów, każdorazowo podejmuje Departament Rozgrywek Krajowych PZPN.
Nieraz patrzymy, że sędzia długo konsultuje się z VAR-em, a dzieję się tak, bowiem, decyzje podejmowane przez sędziego dotyczące oceny faktów związanych z grą są ostateczne i nie mogą być zmienione.
Z kolei w świetle art. 25.9 Uchwały, ewentualne błędy sędziego, w tym ewentualne błędne decyzje podjęte z wykorzystaniem systemu VAR, nie mogą stanowić podstawy do jakichkolwiek roszczeń organizacyjnych i/lub finansowych, w tym w szczególności do żądania powtórzenia meczu.
Teraz o dwóch nowych przepisach, czy art. art. 25.10 i 25.11 Uchwały. Oba dotyczą jakże ważnej, a pomijanej nieco nie przez PZPN i krajowe federacje, a FIFA problematyki urazów głowy podczas meczów piłkarskich. Pierwszy przepis czyli art. 25.10, stanowi, iż w przypadku podejrzenia wstrząśnienia mózgu, sędzia zatrzymuje grę, aby umożliwić lekarzowi drużyny zbadanie kontuzjowanego zawodnika, zgodnie z Artykułem 5 Przepisów Gry IFAB. Czyli nie będzie już takiego „wypuszczania” oszołomionego zawodnika przez trenera. Zgodnie z omawianym przepisem i jego brzmieniem: „z zasadzie nie powinno to zająć więcej niż trzy minuty, chyba że poważny incydent wymaga opatrzenia zawodnika na boisku lub unieruchomienia na boisku w celu natychmiastowego przewiezienia do szpitala (np. uraz kręgosłupa)”. Z kolei, zgodnie z art. 25.11, każdy zawodnik, który doznał urazu głowy wymagającego oceny pod kątem potencjalnego wstrząśnienia mózgu, będzie mógł kontynuować grę dopiero po potwierdzeniu przez lekarza zespołu sędziemu, że zawodnik jest do tego zdolny.
Sędziów dotyczą też przepisy tzw. „innych postanowień” Regulaminu. Skoncentrujmy się na art. 27 i 28 Uchwały czyli na prezentacji przedmeczowej i procedurze powitania. Zgodnie z art. 27.1, zawodnicy wychodzą na oficjalną prezentację wyłącznie w strojach meczowych zaakceptowanych przez właściwy departament Ekstraklasy S.A. Dopuszcza się odrębny sposób wyjścia zawodników na oficjalną prezentację wyłącznie w związku z oficjalnymi działaniami i programami Ekstraklasy S.A., o czym właściwy departament Ekstraklasy S.A. stosownie informuje Kluby, a zgodnie z art. 28.1, zawodnicy obydwu drużyn witają się ze sobą oraz z sędziami uściskiem dłoni po zakończeniu procedury ustawiania zespołów przed rozpoczęciem meczu. Drużyna gości wita się najpierw z sędziami, a następnie, przechodząc wzdłuż, wita się z zawodnikami zespołu – gospodarza. Po losowaniu stron sędziowie schodzą do przecięcia linii środkowej z linią boczną, do którego podchodzą trenerzy i witają się ze sobą. Po zakończeniu procedury sędziowie odbiegają na swoje pozycje.
Pozostał jeszcze w Regulaminie art. 28.2, „mówiący”, iż w przypadku przeprowadzania rozgrywek w okresie pandemii, Ekstraklasa S.A. może określić odrębną procedurę powitania.
