Dziś mocno uproszczonym tytułem wracam do tematu stwierdzenia nieważności małżeństwa w sądach kościelnych. Pełna norma, której dotyczy tytuł dzisiejszego bloga wskazuje, że „Niezdolni do zawarcia małżeństwa są ci, którzy z przyczyn natury psychicznej nie są zdolni podjąć istotnych obowiązków małżeńskich.”
Przywoływany przepis obejmuje sytuacje, w których nupturient co prawda posiada wystarczające posiadanie rozumu i jest w stanie ocenić (poznać) istotne prawa i obowiązki małżeńskie, ale na skutek zaburzeń natury psychicznej nie jest w stanie podjąć tych istotnych obowiązków małżeńskich. W rozumieniu Kościoła, jeżeli podmiot zgody małżeńskiej nie jest w stanie przekazać przedmiotu zgody małżeńskiej, to jednocześnie nie może zawierać takiego małżeństwa ważnie. Nikt nie może przecież zobowiązać się do czegoś, czego nie jest w stanie zrealizować.
Czym są więc owe przyczyny natury psychicznej skutkujące niezdolnością do zawarcia małżeństwa? Są to przede wszystkim zaburzenia osobowości, których skutkiem są zaburzone relacje pomiędzy małżonkami. Typowymi przykładami są istniejące po stronie nupturienta homoseksualizm, nimfomania, czy satyryzm. W grę wchodzą też sadyzm, masochizm, czy fetyszyzm. Nie jest to oczywiście katalog wyczerpujący, bo uszczerbki w sferze psychoseksualnej nie są jedyną podstawą stwierdzenia nieważności małżeństwa z tego kanonu.
Jak wskazuje się w orzecznictwie sądów kościelnych za przyczynę natury psychicznej może zostać uznana nawet niedojrzałość emocjonalną nupturienta. Taka osoba charakteryzowana jest przez orzecznictwo jako skupiająca się wyłącznie na sobie, próżna i uparta.
Po stronie psychicznej niezdolności do małżeństwa znajdują się także takie patologie jak alkoholizm w stadium zaawansowanym. Innymi zaburzeniami mogącymi prowadzić do nieważności małżeństwa są też różnego rodzaju nerwice, fobie, czy psychozy. Do tej grupy zalicza się również schizofrenię.
Z powyższych podstaw do stwierdzenia nieważności małżeństwa na potrzeby procesu wynika dość istotny wniosek. Sąd oceniający, czy dana przyczyna jest wystarczająca do stwierdzenia nieważności małżeństwa dla uzyskania pewności winien skorzystać z wiedzy biegłych specjalistów w danej dziedzinie, władnych ustalić, czy zachodzą przyczyny niezdolności. Jak wspominałem już w poprzednich wpisach, również biegli ustalając defekt w naturze nupturienta winni podkreślać, czy w czasie zawierania małżeństwa wystąpił jakiś konkretny defekt psychologiczny, który miał wpływ na funkcjonowanie w małżeństwie osoby badanej i jaki był stopień tegoż wpływu na niemożność podjęcia i wypełnienia obowiązków małżeńskich. Defekty występujące przed lub po wyrażeniu zgody małżeńskiej same w sobie nie mogą być bowiem wyłączną podstawą do stwierdzenia nieważności małżeństwa.
