Służebność przesyłu może być ustanowiona jedynie na rzecz właściciela urządzenia przesyłowego, który w dodatku jest przedsiębiorcą (tak wprost art. 305 [1] Kc).
Wydawać by się mogło, że roszczenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości należy kierować również przeciwko właścicielowi urządzeń przesyłowych. Czy jest to jedynie słusznie stanowisko? Ten pogląd rewidować należy śledząc orzecznictwo sądowe, na które się dziś tradycyjnie powołam. Pochylę się aż nad uchwałą Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 19 kwietnia 2017 r. (sygn. III CZP 84/16), która co prawda nijak nie dotyczy urządzeń przesyłowych, ale jej tezy można odnieść do sytuacji, kiedy z cudzego gruntu korzysta nie właściciel urządzenia przesyłowego, ale jego najemca (czy inny posiadacz zależny, używający urządzenia przesyłowego np. na podstawie umowy leasingu).
W powyższym orzeczeniu powiększony skład SN zauważył, że „w świetle art. 224 § 2 i art. 225 Kodeksu cywilnego, zobowiązany do zapłaty wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy jest posiadacz samoistny; włada rzeczą faktycznie jak właściciel (art. 336 Kc in principio), a więc może z niej korzystać - w szczególności pobierając pożytki i inne dochody - oraz rozporządzać nią. Z art. 230 Kc wynika z kolei jednoznacznie, że adresatem roszczenia o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy może być również posiadacz zależny. Przepisy te nie rozstrzygają wprost, jak kształtuje się odpowiedzialność posiadacza samoistnego z tytułu pozbawienia właściciela uprawnienia do korzystania z rzeczy w sytuacji, w której oddał rzecz w posiadanie zależne. W takim przypadku posiadacz samoistny nie traci przymiotu posiadacza (art. 337 Kc); władztwo faktyczne nad rzeczą sprawuje bezpośrednio posiadacz zależny, pośrednio zaś - posiadacz samoistny. Niewątpliwie jednak w tej sytuacji zakres możliwości korzystania przez posiadacza samoistnego z rzeczy ulega ograniczeniu.”
Istotne jest tu stwierdzenie SN-u, według którego „w razie uznania, że posiadacz samoistny, który oddał rzecz w najem, pozostaje zobowiązany do zapłaty wynagrodzenia za korzystanie z tej rzeczy, byłoby trudno zrozumieć przyczyny, dla których ustawodawca w art. 224 Kc wyróżnił - obok tego roszczenia - roszczenie o zwrot pożytków lub ich wartości. Obowiązek zwrotu pożytków lub ich wartości może powstać po stronie posiadacza samoistnego jedynie wtedy, gdy oddał on rzecz w posiadanie zależne w ramach stosunku prawnego przynoszącego takie korzyści. W tej sytuacji korzystanie przez posiadacza samoistnego z rzeczy polega wyłącznie na pobieraniu pożytków cywilnych, co wyłącza możliwość dochodzenia od niego wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy.”
W rozpoznawanym zagadnieniu Sąd Najwyższy pozostawił otwartym pytanie, czy w analizowanym w orzeczeniu obowiązek zapłaty wynagrodzenia spoczywa na posiadaczu zależnym, ale w sytuacji dotyczącej korzystania z nieruchomości przez posiadacza zależnego urządzeń przesyłowych taka odpowiedź w mojej ocenie byłaby twierdząca.
(zdjęcie ma charakter ilustracyjny)
Artykuł dostępny również jako PODCAST.
