Problematyka przedawnienia roszczeń wierzycieli spółki przeciwko członkom jej zarządu od lat budzi spore kontrowersje. Nowe zasady przedawnienia roszczeń obowiązujące od 9 lipca 2018 r. powodują, że terminy przedawnienia w odniesieniu do roszczeń przysługujących przeciwko członkom zarządu na podstawie art. 299 KSH ulegną nieznacznemu wydłużeniu. Samo przedawnienie jednak, tak jak dotychczas, będzie uwzględniane tylko w razie podniesienia przez pozwanego stosownego zarzutu w toku postępowania sądowego.
Co do określenia terminu przedawnienia roszczeń, na gruncie poczynionych już rozważań doktryny i orzecznictwa w chwili obecnej sprawa wydaje się być dosyć oczywista. Odpowiedzialność członka zarządu spółki z o.o. jest odpowiedzialnością odszkodowawczą o charakterze deliktowym. Oznacza to, że zastosowanie mają tu przepisy o przedawnieniu roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym tj. 3 -letni termin przedawnienia zgodnie z art. 442 ¹§ 1 KC. Takie stanowisko przyjął także Sąd Najwyższy orzekając w składzie 7 sędziów (uchwała SN z dnia 07.11.2008 r., III CZP 72/08). Należy również zwrócić uwagę na fakt, że w orzecznictwie zaprezentowano także stanowisko o gwarancyjnym charakterze odpowiedzialności skutkujące przyjęciem dziesięcioletniego terminu (wyrok SN z 18.4.2007 r., V CSK 55/07), jest to jednak pogląd mniejszościowy.
Zgodnie ze wspomnianym art. 442¹ § 1 KC roszczenie przedawnia się z z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany (w tym przypadku wierzyciel spółki) dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. I tu zaczyna się największy dylemat …. jak określić ten moment? Ustalenie bowiem tej okoliczności jest niezbędne dla oceny rozpoczęcia biegu przedawnienia. Co do zasady bieg przedmiotowego terminu powinien rozpoczynać się od dnia bezskuteczności egzekucji wierzytelności objętej prawomocnym tytułem egzekucyjnym wystawionym przeciwko spółce. Jednak pojęcie „bezskuteczność egzekucji” powinno być rozumiane szeroko. W wyroku z 27.01.2010 r. (I ACA 1269/09) Sąd Apelacyjny w Gdańsku przyjął, że: „bieg terminu przedawnienia roszczenia przeciwko członkowi zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością rozpoczyna się najpóźniej w dniu doręczenia wierzycielowi spółki postanowienia komornika o umorzeniu egzekucji prowadzonej z jej majątku z uwagi na bezskuteczność egzekucji. Nie można jednak wykluczyć, że termin przedawnienia rozpocznie bieg w innej chwili, zwłaszcza z momentem doręczenia pisma o wysłuchaniu wierzyciela przed umorzeniem egzekucji”. Takie stanowisko zaprezentował także Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z 3.11.2011 r. (I ACA 447/11) w którym podkreślił jednak, że „informacje wskazujące na niemożność uzyskania zaspokojenia z majątku dłużnej spółki, uzyskane przed umorzeniem postępowania z powodu bezskuteczności egzekucji, muszą być na tyle istotne, by z obiektywnego punktu widzenia stwarzały wierzycielowi podstawę do odpowiedniej konkluzji odnośnie do wyrządzenia mu szkody w jego mieniu”. Według Sądu dopiero z tą datą można wiązać początek biegu przedawnienia roszczenia z art. 299 § 1 KSH przeciwko członkom zarządu spółki, bowiem „wiązanie powzięcia świadomości wyrządzenia szkody z jakimikolwiek problemami z uzyskaniem zaspokojenia w postępowaniu egzekucyjnym wprowadzałoby stan niepewności co do prawa i w konsekwencji prowadziło do przedwczesnego wytaczania powództw i zbędnego związanego z tym ryzyka ponoszenia kosztów procesu”.
Wspomniane wydłużenie 3-letniego terminu przedawnienia roszczeń wynika ze zmiany zasady liczenia terminów przedawnienia. Do art. 118 KC regulującego długość podstawowych terminów przedawnienia dodano zdanie, z którego wynika, że koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż 2 lata. W tym miejscu należy wyjaśnić, że dla roszczeń z art. 299 KSH, które stały się wymagalne przed 9 lipca 2018 r., termin przedawnienia nie ulegnie zmianie, bowiem jeśli przedawnienie, którego bieg terminu rozpoczął się przed dniem wejścia w życie noweli, nastąpiłoby przy uwzględnieniu dotychczasowego terminu przedawnienia wcześniej, to przedawnienie następuje z upływem tego wcześniejszego termin. Jeśli jednak roszczenie powstało i stało się wymagalne po wejściu w życie noweli, np. 12 sierpnia 2018 r., to przedawni się dopiero z upływem 31 grudnia 2021 r. (a nie jak wg dotychczas obowiązujących przepisów 12 sierpnia 2021 r.).
Podsumowując, warto zwrócić uwagę na prawidłowe określenie momentu rozpoczęcia biegu przedawnienia roszczeń przeciwko członkom zarządu. Najlepiej przyjąć wcześniejszy (bezpieczniejszy) termin, aby w przypadku skierowania sprawy na drogę sądową nie okazało się, że nasze roszczenie uległo już przedawnieniu. Oczywiście zawsze należy mieć na względzie wszystkie okoliczności konkretnej sprawy.
Artykułu można posłuchać w formie PODCASTU.
