30 października br. weszła w życie Ustawa o ekonomii społecznej (dalej jako: ustawa). Jest to kolejny akt prawny, który swoimi regulacjami obejmuje działalność organizacji pozarządowych, w tym fundacji i stowarzyszeń, czyli form prawnych, w których mogą działać kluby sportowe. W związku z powyższym warto zapoznać się z ogólnymi założeniami tejże ustawy, a także podstawowymi pojęciami w niej występującymi.
Ekonomia społeczna i podmioty ekonomii społecznej
Definicję legalną ekonomii społecznej zawiera art. 2 pkt 1 ustawy, który stanowi, że przez ekonomię społeczną ,,należy rozumieć działalność podmiotów ekonomii społecznej na rzecz społeczności lokalnej w zakresie reintegracji społecznej i zawodowej, tworzenia miejsc pracy dla osób zagrożonych wykluczeniem społecznym oraz świadczenia usług społecznych, realizowaną w formie działalności gospodarczej, działalności pożytku publicznego i innej działalności o charakterze odpłatnym”.
Natomiast przez podmiotami ekonomii społecznej należy rozumieć:
- spółdzielnię socjalną,
- warsztat terapii zajęciowej i zakład aktywności zawodowej,
- centrum integracji społecznej i klub integracji społecznej,
- spółdzielnię pracy, w tym spółdzielnię inwalidów i spółdzielnię niewidomych, oraz spółdzielnię produkcji rolnej,
- organizację pozarządową, o której mowa w art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2022 r. poz. 1327 i 1265), z wyjątkiem partii politycznych, europejskich partii politycznych, związków zawodowych i organizacji pracodawców, samorządów zawodowych, fundacji utworzonych przez partie polityczne i europejskich fundacji politycznych,
- podmiot, o którym mowa w art. 3 ust. 3 pkt 1, 2 lub 4 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.
Zatem z mocy tej ustawy każdy ze wskazanych wyżej podmiotów stał się podmiotem ekonomii społeczne.
W przytoczonej powyżej definicji ekonomii społecznej podkreśliłam sformułowanie ,,świadczenia usług społecznych. Co z kolei trzeba rozumieć pod tym pojęciem?
Zgodnie z art. 2 pkt 9 ustawy, ilekroć w ustawie jest mowa o ,,usługach społecznych” - należy przez to rozumieć działania z zakresu, o którym mowa w art. 2 ust. 1 pkt 1-14 ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. o realizowaniu usług społecznych przez centrum usług społecznych (Dz. U. poz. 1818). Jakie to zatem są działania?
Usługi społeczne oznaczają działania z zakresu:
- polityki prorodzinnej,
- wspierania rodziny,
- systemu pieczy zastępczej,
- pomocy społecznej,
- promocji i ochrony zdrowia,
- wspierania osób niepełnosprawnych,
- edukacji publicznej,
- przeciwdziałania bezrobociu,
- kultury,
- kultury fizycznej i turystyki,
- pobudzania aktywności obywatelskiej,
- mieszkalnictwa,
- ochrony środowiska,
- reintegracji zawodowej i społecznej.
Usługami społecznymi są w szczególności działania podejmowane na podstawie m.in.:
- ustawy z dnia 25 czerwca 2010 r. o sporcie,
- ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii
- ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.
Ustawa o sporcie jest z całą pewnością znana każdemu czytelnikowi portalu. Pozostałe może mniej, ale są to ustawy na podstawie, których bardzo często ogłaszane są otwarte konkursy ofert realizację zadań publicznych, w tym z zakresu kultury fizycznej. Na uwagę zasługuje fakt, że ww. katalog usług społecznych jest zbliżony do katalogu zadań określonych w art. 4 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.
Inne ważne definicje – na co zwrócić uwagę
Przy okazji tego tematu chcę zwrócić Państwa uwagę na jeszcze jedną ważną kwestię. Wiele osób, które deklarują, że chce założyć organizację pozarządową wielokrotnie ma problem z wybraniem odpowiedniej formy prawnej. Często kierują się aktualną sytuacją, niejednokrotnie działają pod wpływem jakiegoś impulsu i nie zastanawiają się w dalszej perspektywie, czy będzie ona adekwatna do tego, czym chcą się zajmować, co chcą osiągnąć, jakie cele zrealizować.
Klasyczny przykład, z którym spotykam się regularnie dotyczy chociażby zakładania stowarzyszenia zwykłego. Jest to forma prawna, która kusi przede wszystkim tym, że do założenia stowarzyszenia zwykłego wystarcza trzy osoby. Działa ono w oparciu o regulamin i nie potrzeba rejestracji w Krajowym Rejestrze Sądowym (które to wzbudza wiele obaw - w mojej ocenie nieuzasadnionych), a wyłącznie w urzędzie (w starostwie). Po rejestracji przychodzi etap np. ubiegania się o różnego rodzaju granty. I tu zaczynają się schody, bo okazuje się, że np. podmiot udzielający dotacji wykluczył z listy podmiotów, które mogą ją otrzymać np. stowarzyszenia zwykłe.
Wspominam o tym, gdyż od wejścia w życie należy zwracać szczególną uwagę na treść ogłaszanych konkursów. Może się bowiem okazać, że w treści regulaminu nie będzie podany zakres podmiotowy wskazany poprzez sformułowanie ,,stowarzyszenie” ,,stowarzyszenie zwykłe” ,,organizacja pozarządowa”, ,,klub sportowy”, ale będzie użyte tylko pojęcie ,,podmiot ekonomii społecznej”.
Przedsiębiorstwo społeczne
Innym istotnym pojęciem, któremu ustawodawca poświęcił cały rozdział ustawy jest ,,przedsiębiorstwo społeczne”. Status przedsiębiorstwa społecznego mogą posiadać podmioty ekonomii społecznej, o których mowa w art. 2 pkt 5 lit. a oraz d-f, oraz jednostka tworząca podmiot ekonomii społecznej, prowadzące: działalność odpłatną pożytku publicznego, o której mowa w art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, działalność gospodarczą, o której mowa w art. 3 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców (Dz. U. z 2021 r. poz. 162 i 2105 oraz z 2022 r. poz. 24, 974 i 1570), inną działalność o charakterze odpłatnym, jeżeli spełniają warunki określone w ust. 2, art. 4 ust. 1 oraz art. 5-9.
Przedsiębiorstwo społeczne powinno m.in.: zatrudniać co najmniej 3 osoby na podstawie umowy o pracę lub spółdzielczej umowy o pracę, posiadać organ konsultacyjno-doradczy, w którego skład wchodzą wszystkie osoby zatrudnione w tym przedsiębiorstwie. Przedsiębiorstwo społeczne nie może przeznaczać zysku albo nadwyżki bilansowej uzyskanych z wykonywanej działalności, o której mowa w art. 3 ust. 1, do podziału między swoich członków, udziałowców, akcjonariuszy i osoby w nim zatrudnione.
Uzyskanie statusu przedsiębiorstwa społecznego następuje na wniosek podmiotu ekonomii społecznej, w drodze decyzji wojewody właściwego ze względu na siedzibę tego podmiotu albo tej jednostki. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego prowadzi elektroniczny wykaz przedsiębiorstw społecznych i udostępnia go na stronie podmiotowej urzędu go obsługującego w Biuletynie Informacji Publicznej.
Na jakie formy wsparcia może liczyć podmiot o statucie przedsiębiorstwa społecznego?
Przedsiębiorstwu społecznemu może zostać udzielone wsparcie w formie:
- jednorazowych środków na utworzenie stanowiska pracy;
- środków na finansowanie kosztów wynagrodzenia lub kosztów płacy.
Wsparcie, o którym mowa w pkt. 1, może być finansowane ze środków:
- Funduszu Pracy na zasadach określonych w ustawie z dnia 20 kwietnia 2004 r.
o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy; - Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych na zasadach określonych w ustawie z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.
Ponadto, przedsiębiorstwu społecznemu przysługuje:
- dofinansowanie do oprocentowania zaciągniętych kredytów bankowych i w spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych na zasadach określonych w art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz zwrot kosztów, o których mowa w art. 32 ust. 1 pkt 2 tej ustawy,
- udzielanie zamówień publicznych przedsiębiorstwom społecznym poniżej progu, od którego zastosowanie ma prawo zamówień publicznych,
- zwolnienie od podatku dochodu przedsiębiorstw społecznych wydatkowanych w roku podatkowym na cele związane z reintegracją społeczną i zawodową swoich pracowników w części niezaliczonej do kosztów uzyskania przychodów.
Jak widać z powyższego ustawa o ekonomii społecznej nie jest aktem, który stanowi marginalne znaczenie, a istotnie wpływa na sektor organizacji pozarządowych. Z pewnością czas pokaże jak wskazane w ustawie formy wsparcia przełożą się chociażby na liczbę zakładanych przedsiębiorstw społecznych i ile wśród nich będzie klubów sportowych.
