Prawo dłużnika do powołania się na zarzut przedawnienia jest jego prawem podmiotowym, często stosowanym, a jeszcze częściej komentowanym. Przypomnienia wymaga, że powołanie się przez dłużnika na zarzut przedawnienia powoduje, iż sąd jest zobligowany oddalić powództwo uprawnionego. Roszczenie nie gaśnie, nadal jest uznawane za prawnie istniejące, jednakże wyłączona zostaje możliwość jego przymusowego zrealizowania.
Zgodnie z treścia art. 117 Kodeksu cywilnego z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu. Po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia. Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata (tak. art. 118 Kc).
Jak to wygląda w praktyce? W ostatnim z wpisów omówione zostały kwestie przedawnienia odsetek stwierdzonych prawomocnym orzeczeniem sądu. Dziś, posiłkując się orzecznictwem sądowym, omówione zostaną kwestie przedawnienia roszczeń z tytułu opłat za użytkowanie wieczyste.
W jednym z niedawnych orzeczeń Sąd wskazywał, iż „Roszczenie z tytułu opłat za użytkowanie wieczyste, jako roszczenie okresowe, płatne – zgodnie z art. 71 ust. 4 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami (Dz.U. 2014.518) - do dnia 31 marca każdego roku, z góry za dany rok, ulega przedawnieniu w terminie 3 lat. Tym bowiem różni się świadczenie okresowe od jednorazowego, spełnianego sukcesywnie, że wpłacane okresowo kwoty nie są zaliczane na poczet jednego świadczenia. Pogląd taki dominuje także w orzecznictwie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 1999 r., II CKN 639/98, OSN 2000, Nr 6 poz. 121, wyrok SA w Warszawie z dnia 11 kwietnia 2013r., I ACa 1337/12). Obowiązek zapłaty opłaty rocznej powstaje co do zasady z każdym rozpoczętym rokiem kalendarzowym trwania umowy, a termin wymagalności upływa z dniem 31 marca danego roku. Z tych względów roszczenie o zapłatę opłat rocznych z tytułu użytkowania wieczystego, jako roszczenia okresowe ulegają przedawnieniu z upływem lat 3 (art. 118 Kc). Bieg terminu przedawnienia rozpoczyna swój bieg od dnia, w którym właściciel mógł skutecznie domagać się zaspokojenia swojego roszczenia, a skoro opłata za użytkowanie wieczyste powinna być uiszczana z góry za dany rok w terminie do 31 marca, zatem bieg terminu przedawnienia opłaty rocznej rozpoczyna się z dniem 1 kwietnia.” (tak Sąd Okręgowy w Gliwicach XII Wydział Cywilny w wyroku z dnia 25 listopada 2014 roku, sygn. XII C 171/14, Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych).
W innym z orzeczeń Sąd wskazuje, że „W związku z tym, iż przepisy regulujące umowę użytkowania wieczystego nie wprowadzają szczególnego terminu przedawnienia dla roszczeń właściciela gruntu z tytułu opłaty rocznej, do roszczeń strony powodowej zastosowanie znajdzie wskazany wyżej przepis (tj. art. 118 Kc – przyp. M.B.). Niewątpliwie zaś roszczenie o zapłatę opłat rocznych jest roszczeniem okresowym, w związku z czym podlega trzyletniemu terminowi przedawnienia. Stosownie do art. 120 § 1 Kc bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Wskazać należy, iż roszczenie staje się wymagalne z nadejściem momentu, w którym świadczenie ma być spełnione. Wymagalność roszczenia należy łączyć z nadejściem ostatniego dnia pozwalającego dłużnikowi spełnić świadczenie zgodnie z treścią zobowiązania. W rozpoznawanej sprawie termin wymagalności roszczeń z tytułu opłat za użytkowanie wieczyste za rok 2008 r. i 2009 r. przypadał odpowiednio na dzień 31 marca 2008 r. i 31 marca 2009 r. Z upływem dnia określonego jako termin płatności rozpoczął bieg trzyletni termin przedawnienia roszczeń. Mając na uwadze, iż strona powodowa dochodziła kwot należnych z tytułu opłat za użytkowanie wieczyste za okres od 2008 r. do 2011 r. stwierdzić należy, iż należności dochodzone za lata 2008 r. i 2009 r. uległy przedawnieniu. Mając na uwadze, ze świadczeniem okresowym są również odsetki, uznać należy, że przedawnieniu uległy nie tylko należności główne wymienione w pozwie, lecz także odsetki za opóźnienie w zapłacie poszczególnych opłat za użytkowanie wieczyste.” (tak Sąd Rejonowy dla Wrocławia - Śródmieścia we Wrocławiu Wydział VIII Cywilny w wyroku z dnia 18 listopada 2014 r., sygn. VIII C 1238/14, Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych).
Oczywiście samo powołanie się na zarzut przedawnienia powinno jeszcze zostać skonfrontowane z okolicznościami wpływającymi na zawieszenie lub przerwanie biegu przedawnienia, ale wykazanie tych okoliczności leży w interesie wierzyciela i to od jego ewentualnej inicjatywy będzie leżało zwalczenie zarzutu przedawnienia.
