W ostatnim czasie odnotować można wzrost zapytań dotyczących możliwości zakładania w Polsce stowarzyszeń przez osoby, które nie są obywatelami naszego kraju, a także o możliwość bycia członkiem stowarzyszenia przez takie osoby. W związku z tym, w dzisiejszym wpisie przybliżę Czytelnikom kilka podstawowych zagadnień z tego tematu.
Stowarzyszenia
W pierwszej kolejności należy się odnieść do art. 4 ustawy z dnia ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach (Dz. U. z 2020 r. poz. 2261), który stanowi, że:
- Cudzoziemcy mający miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej mogą zrzeszać się w stowarzyszeniach, zgodnie z przepisami obowiązującymi obywateli polskich.
- Cudzoziemcy niemający miejsca zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej mogą wstępować do stowarzyszeń, których statuty przewidują taką możliwość.
Definicję cudzoziemca znajdziemy natomiast w ustawie z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (Dz. U. z 2023 r. poz. 519 z późn. zm.). Zgodnie z art. 3 pkt. 2 tejże ustawy cudzoziemcem jest każdy, kto nie posiada obywatelstwa polskiego. Z kolei legalna definicja ,,miejsca zamieszkania” została przez ustawodawcę wprowadzona w art. 25 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2022 r. poz. 1360 z późn. zm.). Przepis ten stanowi, że miejscem zamieszkania osoby fizycznej jest miejscowość, w której osoba ta przebywa z zamiarem stałego pobytu.
Z przepisu tego wynika, że miejscem zamieszkania osoby fizycznej jest miejscowość, a nie lokal (czy adres lokalu), w którym dana osoba zamieszkuje. Jest to miejscowość powiązana z osobą fizyczną w określony sposób, tj. osoba ta przebywa w niej z zamiarem stałego pobytu. Od miejsca zamieszkania należy odróżnić zameldowanie. Różni się ono od miejsca zamieszkania przede wszystkim tym, że jest pojęciem z zakresu prawa administracyjnego, dotyczy konkretnego lokalu mieszkalnego oraz powstaje w wyniku dopełnienia określonych formalności. W literaturze prawniczej wskazuje się, że zameldowanie pod danym adresem nie przesądza o miejscu zamieszkania w rozumieniu prawa cywilnego[1].
Prawo o stowarzyszeniach różnicuje zatem sytuację cudzoziemców w zależności od tego, czy mają oni miejsce zamieszkania na terytorium RP. Cudzoziemcy, którzy mają miejsce zamieszkania w Polsce mogą tworzyć stowarzyszenia na takich samych zasadach jak obywatele polscy. Z kolei tworzyć stowarzyszeń nie mogą cudzoziemcy zamieszkali poza terytorium Polski. Mogą oni tylko być członkami stowarzyszeń, pod warunkiem, że statut danego stowarzyszenia przewiduje możliwość zrzeszania się w nim cudzoziemców.
Fundacje
Inaczej sytuacja przedstawia się w odniesieniu do fundacji. Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach (Dz. U. z 2023 r. poz. 166): Fundacje mogą ustanawiać osoby fizyczne niezależnie od ich obywatelstwa i miejsca zamieszkania bądź osoby prawne mające siedziby w Polsce lub za granicą.
Jeszcze innym rozwiązaniem dostępnym dla osób nie będących obywatelami RP, aby rozpocząć działalność społeczną są stowarzyszenia międzynarodowe.
Jak stanowi art. 5 ust. 1 ustawy Prawo o stowarzyszeniach, stowarzyszenia międzynarodowe mogą być tworzone na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej według zasad określonych w ustawie. Za stowarzyszenia międzynarodowe uznaje się takie podmioty, których członkami założycielami są osoby fizyczne będące obywatelami co najmniej dwóch różnych państw,
a mający miejsce zamieszkania na terytorium Polski. Wyprowadza się z tego wniosek, że stowarzyszenia, którego członkami są cudzoziemcy mający miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub za granicą, nie mogą być uznane za stowarzyszenia międzynarodowe[2].
Warto mieć na uwadze powyższe regulacje, tym bardziej, że zarówno stowarzyszenie, jak i fundacja należą do katalogu form prawnych, w których mogą działać kluby sportowe.
[1] A. Lutkiewicz-Rucińska [w:] Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, red. M. Balwicka-Szczyrba,
A. Sylwestrzak, LEX/el. 2023, art. 25.
[2] A. Rzetecka-Gil [w:] Prawo o stowarzyszeniach. Komentarz, wyd. II, LEX/el. 2022, art. 1.
