W moich wpisach nierzadko wracam do kwestii tzw. klauzul niedozwolonych, które mają chronić konsumentów (a od przyszłego roku również drobnych przedsiębiorców) przed niecnymi działaniami podmiotów prowadzących działalność gospodarczą. W mojej praktyce temat ten wraca jak bumerang, czy to przy okazji tzw. spraw frankowych, wcześniej przy okazji polisolokat i innych spraw ubezpieczeniowych, czy też sporów deweloperskich.
Zazwyczaj zmagam się z postanowieniami abuzywnymi przy prowadzeniu konkretnej sprawy cywilnej, kiedy sąd dokonuje oceny konkretnego postanowienia umownego. Czy jednak poszkodowany konsument, któremu nie wystarcza sprawiedliwość w jego sprawie, względnie który nie wszczął jeszcze sprawy cywilnej ma jakieś inne narzędzia umożliwiające mu skontrolowanie praktyk przedsiębiorcy pod kątem stosowania klauzul niedozwolonych?
Okazuje się, że ustawodawca przygotował takie narzędzie, które znaleźć można we wspominanej we wcześniejszych wpisach ustawie z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (tj. z dnia 22 maja 2020 r. Dz.U. z 2020 r. poz. 1076).
Zgodnie z art. 99a ust. 1 w/w ustawy konsument jest jednym z podmiotów, który może zgłosić Prezesowi Urzędu na piśmie zawiadomienie dotyczące podejrzenia naruszenia zakazu stosowania we wzorcach umów zawieranych z konsumentami niedozwolonych postanowień umownych.
Jeżeli Prezes UOKiK uzna zawiadomienie za zasadne wydaje postanowienie o wszczęciu postępowania w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone i zawiadamia o tym strony (tak art. 99b ust. 2 w/w ustawy). Stroną postępowania jest każdy, wobec kogo zostało wszczęte postępowanie w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone (tak art. 99b ust. 1 w/w ustawy).
Powyższe oznacza, że niestety zawiadamiający konsument nie ma statusu strony postępowania, a więc nie będzie miał możliwości np. przeglądania akt sprawy, czy też otrzymywania informacji o jej statusie. Jak wskazuje uzasadnienie wprowadzające opisywaną dziś instytucję, „składający zawiadomienie nie będą stronami prowadzonych postępowań, a zatem zwolnieni zostaną z obciążających strony obowiązków – pełne wyjaśnienie sprawy spoczywać będzie na Prezesie Urzędu. Postępowanie administracyjne prowadzone jest bowiem w interesie publicznym, na organie administracji spoczywa obowiązek wszechstronnego zbadania sprawy, co w tego rodzaju postępowaniach jest szczególnie istotne. Co więcej, Prezes UOKiK w modelu administracyjnym, w przeciwieństwie do obecnego modelu sądowego, nie jest związany zakresem „żądania” strony inicjującej postępowanie. Postępowanie będzie bowiem wszczynane z urzędu, a zawiadomienie składane przez konsumenta czy inny uprawniony podmiot nie ogranicza zakresu postępowania. Biorąc pod uwagę powyższe, możliwe będzie dokonanie kompleksowej oceny postanowień wzorca umowy, z korzyścią dla konsumentów.” (tak z uzasadnienia noweli do w/w ustawy).
Ustawodawca czyni jednak furtkę, umożliwiającą otrzymania statusu podmiotu zainteresowanego w sprawie. Zgodnie z art. 99c ust. 1 w/w ustawy Prezes Urzędu może dopuścić do udziału w postępowaniu w charakterze podmiotu zainteresowanego podmiot uprawniony do złożenia zawiadomienia, jeżeli uzna, że udział takiego podmiotu w postępowaniu może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy. Dopuszczenie do udziału w postępowaniu w charakterze podmiotu zainteresowanego następuje na wniosek podmiotu uprawnionego do złożenia zawiadomienia (tak art. 99c ust. 2 w/w ustawy).
Uzyskanie statusu podmiotu zainteresowanego daje prawo składania dokumentów i wyjaśnień co do okoliczności sprawy, czy też prawo wglądu do akt sprawy (tak art. 99c ust. 5 i 6 w/w ustawy). Prezes Urzędu poinformuje też podmiot zainteresowany o sposobie załatwienia sprawy. Podmiotowi temu nie przysługuje jednak prawo do wniesienia odwołania od decyzji (tak art. 99c ust. 7 w/w ustawy).
Postępowanie w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone powinno być zakończone w terminie 4 miesięcy, a w sprawie szczególnie skomplikowanej - nie później niż w terminie 5 miesięcy od dnia jego wszczęcia (tak art. 99e zd. pierwsze w/w ustawy).
Końcowo zwrócę jeszcze uwagę, że nie wszczyna się postępowania w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone, jeżeli od końca roku, w którym zaprzestano ich stosowania, upłynęły 3 lata (tak art. 99f w/w ustawy).
Dodam jeszcze, że UOKiK zazwyczaj informuje bez zbędnej zwłoki o tym czy podejmie, czy też nie podejmie czynności w zgłoszonej sprawie.
