Tematyka szeroko rozumianego prawa konkurencji w kontekście klubów sportowych czy polskich związków sportowych do tej pory jest dość marginalnie traktowana przez doktrynę prawniczą, w tym także w zakresie zagadnienia konsekwencji, jakie niesie za sobą monopolistyczna pozycja polskich związków sportowych przyznana im na mocy przepisów ustawy o sporcie (u.s.). Spory prawne związane z działalnością sportową są co do zasady kojarzone z rozstrzygnięciami Trybunału Arbitrażowego do Spraw Sportu. W przyszłości może się jednak okazać, że postępowania prowadzone przez UOKiK staną się równie istotnymi i częstymi.
W dzisiejszym wpisie przedstawię przykłady ostatnich spraw, które znalazły się w kręgu zainteresowania UOKiK.
Dla przypomnienia:
Zgodnie z art. 11 ust. 4 u.s. Polski związek sportowy działa w jednym sporcie, chyba że minister właściwy do spraw kultury fizycznej wyrazi zgodę na działanie polskiego związku sportowego w więcej niż jednym sporcie. Ponadto, polskie związki sportowe mają wyłączne prawo m.in. do organizowania i prowadzenia współzawodnictwa sportowego o tytuł Mistrza Polski oraz o Puchar Polski w danym sporcie, ustanawiania i realizacji reguł sportowych, organizacyjnych i dyscyplinarnych w organizowanym przez siebie współzawodnictwie sportowym (za wyjątkiem reguł dyscyplinarnych dotyczących dopingu w sporcie), powoływania kadry narodowej oraz przygotowywania jej do igrzysk olimpijskich czy też igrzysk paraolimpijskich.
UOKiK - Polskie związki sportowe w kontekście art. 31 ust. 2 ustawy o grach hazardowych
Art. 31 ust. 2 ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych (Dz. U. z 2022 r. poz. 888 z późn. zm.) stanowi, że: ,,Podmiot posiadający lub ubiegający się o zezwolenie na prowadzenie zakładów wzajemnych lub zmianę jego warunków, dotyczące wyników sportowego współzawodnictwa ludzi lub zwierząt, obowiązany jest uzyskać zgodę krajowych organizatorów takiego współzawodnictwa na wykorzystanie jego wyników”. W praktyce regulacja ta zobowiązuje przedstawicieli branży bukmacherskiej do wystąpienia np. do PZPN o udostępnianie wyników rozgrywek przez nich organizowanych. Co istotne ustawodawca w żadnym przepisie ww. ustawy nie sprecyzował w jakim trybie i na jakich warunkach taka zgoda powinna być wydana. W praktyce zatem tego rodzaju regulacja powoduje dla podmiotu prowadzącego zakłady wzajemne niepewność co do przedmiotowych opłat oraz często konieczność ponoszenia bardzo wysokich opłat, jedynie w oparciu o regulację wewnętrzną, obowiązującą w podmiotach udostępniających wyniki sportowe.
UOKiK zainteresował się sprawą po sygnałach dotyczących działań PZPN i wszczął postępowanie w marcu 2019 r. W skargach kierowanych do urzędu, wskazywano, że firmy bukmacherskie muszą płacić związkowi stałą kwotę w wysokości 0,5 proc. całkowitych przychodów brutto za udostępnienie wyników rozgrywek sportowych. Dodać należy, że opłaty za wykorzystywanie wyników sportowych (które są co do zasady powszechnie znane w związku z informacjami prasowymi z poszczególnych wydarzeń sportowych) powinny być uiszczane za cały rok, a więc także okres przerw między sezonami, w których bukmacherzy nie przyjmują żadnych zakładów. UOKiK miał ustalić, czy polskie związki sportowe posiadają pozycję dominującą na rynku udostępniania wyników własnych rozgrywek i wykorzystują swoją siłę negocjacyjną w niedozwolony sposób.
Postępowanie antymonopolowe w lidze koszykówki
Z kolei w 2021 r. Prezes UOKiK wszczął postępowanie antymonopolowe w sprawie podejrzewanej koordynacji działań względem zawodników przez Polską Ligę Koszykówki oraz należące do niej kluby w zakresie m.in. uzgadniania zasad wypowiadania umów z zawodnikami i wstrzymania wypłat wynagrodzenia przez pandemię Covid-19. UOKiK stwierdził, że nie kwestionuje prawa do wprowadzania oszczędności oraz ograniczeń finansowych jednak każdorazowo takie działania powinny wynikać z realnej i indywidualnej sytuacji ekonomicznej konkretnego klubu. W tym przypadku natomiast zaistniało podejrzenie, że przedmiotowe porozumienie mogło ograniczać konkurencję między innymi w zakresie rywalizacji o zawodników. W przypadku skoordynowanych działań kluby mogły bowiem pozwolić sobie na obniżenie świadczeń pieniężnych zawodnikom bez obaw, że gracze w kolejnym sezonie z tego powodu przejdą do innych klubów. W konsekwencji, im klub będzie miał lepszych graczy, tym wyniki w rozgrywkach będą lepsze, co w oczywisty sposób przedkłada się na zwiększenie sprzedaży np. biletów (w tym możliwy wzrost cen biletów dla konsumentów) czy gadżetów reklamowych.
Postępowanie antymonopolowe przeciwko Polskiemu Związkowi Motorowemu i Ekstralidze
Kolejnym podmiotem, wobec którego w maju br. zostało wszczęte postępowanie antymonopolowe przez Prezesa UOKiK jest Polski Związek Motorowy oraz Spółka Ekstraliga Żużlowa, która na podstawie umowy z PZM zarządza rozgrywkami żużlowymi na najwyższym ligowym poziomie w Polsce. Podobnie jak w przypadku koszykówki zastrzeżenia prezesa UOKiK dotyczą regulaminu organizacyjnego, który przewiduje maksymalne stawki wynagrodzeń, jakie kluby sportowe uczestniczące w rozgrywkach ligowych żużla mogą wypłacać zawodnikom: żaden z klubów Ekstraligi i pozostałych rozgrywek nie może zaoferować żużlowcowi wynagrodzenia powyżej określonej z góry kwoty.
Postępowania antymonopolowe
Adresatami zakazów stosowania praktyk ograniczających konkurencję i praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, a także zakazu dokonywania antykonkurencyjnych koncentracji są przedsiębiorcy i ich związki. Postępowanie antymonopolowe spełnia istotną rolę w procesie eliminowania działań przedsiębiorców, które zmierzają do ograniczenia konkurencji rynkowej i w ten sposób szkodzenia konsumentom.
Jakie inne jeszcze postępowania mogą toczyć się przed prezesem UOKiK? Zgodnie z art. 47 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2021 r. poz. 275). postępowanie przed Prezesem Urzędu jest prowadzone jako postępowanie wyjaśniające, postępowanie antymonopolowe, postępowanie w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone lub postępowanie w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Postępowanie wyjaśniające może poprzedzać wszczęcie postępowania antymonopolowego, postępowania w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone lub postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów.
Za udział w porozumieniu ograniczającym konkurencję grozi kara finansowa do 10 proc. obrotu przedsiębiorcy.
Warto pamiętać, że zgodnie z art. 86 tejże ustawy każdy może zgłosić Prezesowi Urzędu na piśmie zawiadomienie dotyczące podejrzenia stosowania praktyk ograniczających konkurencję wraz z uzasadnieniem. Urząd prowadzi program pozyskiwania informacji od anonimowych sygnalistów. Zgłoszeń można dokonywać pod adresem: https://konkurencja.uokik.gov.pl/sygnalista/. Zastosowany system gwarantuje całkowitą anonimowość, w tym także wobec Urzędu.
