Tematem dzisiejszego bloga jest kwestia związana z dochodzeniem roszczeń z tytułu zwłoki jakiej dopuszcza się organ administracji w związku z wypłatą odszkodowania za wywłaszczenie nieruchomości. Ponieważ ramy niniejszego bloga nie pozwalają na szerszy wywód ogólnie wskażę, iż kwestią powodującą problemy w związku z ustaleniem faktu ewentualnej zwłoki jest wzajemna relacja pomiędzy art. 132 ust. 2 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz.U. Nr 115, poz. 741) a art. 417 [1] § 3 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (tj. z dnia 9 lutego 2017 r., Dz.U. z 2017 r. poz. 459).
Bywa niestety tak, że pomiędzy wywłaszczeniem właściciela z jego nieruchomości, a wypłatą odszkodowania mijają miesiące, jeżeli nie lata. Sytuacja faktyczna kształtuje się wtedy tak, że były już właściciel pozostaje pozbawiony przez znaczny okres czasu ekonomicznego ekwiwalentu za odebraną mu nieruchomość.
Logicznym jest więc, że taki były już właściciel żąda odszkodowania za skutki przedłużającego się w czasie trwania postępowania związanego z ustaleniem odszkodowania.
Niestety tu pojawiają się wątpliwości związane z tym nawet jaką podstawę prawną wybrać i jaki tryb postępowania wybrać. Ustawodawca nie ułatwia nam bowiem zadania i w ustawie o gospodarce nieruchomościami odwołuje się do instytucji prawa cywilnego. Zgodnie z art. 132 ust. 2 ustawy o gospodarce nieruchomościami „Do skutków zwłoki lub opóźnienia w zapłacie odszkodowania stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego.”
Organy administracji, do których poszkodowani na skutek zwłoki związanej z wypłatą odszkodowania za wywłaszczenie nieruchomości zwracają się o zapłatę, powołując się na w/w podstawę prawną wskazują zatem, że właściwy jest tryb cywilny dochodzenia roszczeń.
I rzeczywiście, część sądów cywilnych, opierając się na art. 417 [1] § 3 Kc przyjmuje zasadność takich roszczeń (tak np. w Sąd Apelacyjny w Katowicach - I Wydział Cywilny w wyroku z dnia 18 grudnia 2014 r., sygn. I ACa 602/14).
Zaznaczyć jednak trzeba, że również sądy administracyjne przyznają kompetencję do rozpoznawania takich spraw organom administracji. I tak, w wyroku z dnia 15 maja 2014 r. Naczelny Sąd Administracyjny (sygn. I OSK 2440/12) wskazał, że „do skutków zwłoki lub opóźnienia w zapłacie odszkodowania stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego. Z treści tego przepisu (tj. art. 132 ust. 2 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami – przyp. aut.) nie sposób wręcz wywieźć, że roszczenie wskazane w jego hipotezie ma charakter cywilnoprawny. To, że przepis ten odsyła do odpowiedniego stosowania przepisów Kodeksu cywilnego nie oznacza, że roszczenie o zapłatę odsetek za zwłokę w wypłacie odszkodowania może być dochodzone nie w postępowaniu administracyjnym lecz przed sądami powszechnymi. Należy mieć na względzie, że przepisy Kodeksu cywilnego na gruncie omawianego przepisu mają jedynie odpowiednio zastosowanie do oceny skutków zapłaty odszkodowania ze zwłoką lub z opóźnieniem. Sformułowanie zawarte w ww. przepisie nie ma zatem wpływu na zastosowanie administracyjnego trybu postępowania jaki w ogóle wynika z treści art. 132 GospNierU; w szczególności ustęp 2 tego artykułu nie wprowadza w tym zakresie żadnych odstępstw. W tak określonym odesłaniu nie mieści się konieczność stosowania cywilnoprawnego trybu oceny skutków i dochodzenia w jego wyniku stosownych odsetek lub odszkodowania, zwłaszcza, że roszczenia o odsetki i odszkodowanie z tytułu zwłoki lub opóźnienia w wypłacie odszkodowania mają charakter akcesoryjny wobec samego odszkodowania podlegającego wypłacie za wywłaszczenie (patrz: M. Wolanin w komentarzu do Ustawy o gospodarce nieruchomościami, 3 wydanie, C.H.Beck, Warszawa 2013, s. 1042).” NSA dalej stwierdza wręcz, że „przepis ten stanowi zatem lex specialis w stosunku do art. 417[1] § 3 Kc, ponieważ nie odnosi się tylko do faktu zaistnienia zwłoki lub opóźnienia, ale do czasowych skutków zwłoki lub opóźnienia. Oznacza to, że na gruncie art. 132 ust. 2 GospNierU strona może dochodzić w postępowaniu administracyjnym odsetek za skutki wynikłe ze zwłoki lub z opóźnienia w zapłacie odszkodowania.”
Końcowo NSA wskazuje też, że kluczową kwestią dla wyniku postępowania jest ustalenie, czy żądanie strony wiąże się z zaistniałymi skutkami zwłoki lub opóźnienia w zapłacie odszkodowania, co też powinna wykazać strona składająca wniosek. Ciężar dowodu jest więc podobny jak w postępowaniu cywilnym, które jednak rządzi się swoimi prawami i sprawia mimo wszystko więcej uciążliwości procesowych niż postępowanie administracyjne (m. in. konieczność uiszczenia opłaty sądowej, czy pozyskanie prejudykatu w postaci stwierdzenia we właściwym postępowaniu niezgodności z prawem niewydania orzeczenia lub decyzji).
