W toku postępowania sądowego Sąd ma możliwość skierowania stron do mediacji, przy czym strony mogą nie wyrazić zgody na jej przeprowadzenie, gdyż zgodnie z art. 183 [8] § 3 KPC – „mediacji nie prowadzi się jeżeli strona w terminie tygodnia od dnia ogłoszenia lub doręczenia jej postanowienia o skierowaniu do mediacji nie wyraziła zgody na mediację”. Warto jednak rozważyć taką alternatywną metodę polubownego rozwiązania sporu w sytuacji, gdy strony widzą możliwość pójścia na ustępstwa i szansę zawarcia przed mediatorem ugody. Wskazać bowiem należy, że zgodnie z art. 183 [15] § 1 KPC „ugoda zawarta przed mediatorem, którą zatwierdzono przez nadanie jej klauzuli wykonalności, jest tytułem wykonawczym”, na podstawie którego możemy wszcząć postępowanie egzekucyjne.
Odnośnie kosztów mediacji sądowej to przedstawia się to następująco: wynagrodzenie mediatora pokrywają strony, przy czym mediator otrzymuje wynagrodzenie za zorganizowanie i przeprowadzenie postępowania mediacyjnego, niezależnie od tego czy strony zawrą ugodę, czy też nie. Koszty mediacji toczącej się na skutek skierowania przez sąd określa rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 30 listopada 2005 r. (Dz. U. z dnia 7 grudnia 2005 r.) zgodnie z którym, w sprawach o prawa majątkowe wynagrodzenie mediatora wynosi 1 % wartości przedmiotu sporu, jednak nie mniej niż 30 złotych i nie więcej niż 1.000 złotych za całość postępowania mediacyjnego. Ponadto mediatorowi przysługuje także prawo do zwrotu wydatków związanych z przeprowadzeniem mediacji tj. przejazdów, doręczenia pism, zużytych materiałów biurowych, ewentualnego wynajmu pomieszczenia (jednak nie więcej niż w wysokości 50 zł za spotkanie mediacyjne). Z kolei w sprawach o prawa majątkowe, w których wartości przedmiotu sporu nie da się ustalić, oraz o prawa niemajątkowe koszt mediacji wynosi 60 zł za pierwsze spotkanie mediacyjne oraz 25 zł za każde następne. Jeśli sąd upoważnił mediatora do zapoznania się z aktami sprawy, mediator podwyższa koszty mediacji o 10 %. Mediator może również wyrazić zgodę na poprowadzenie mediacji bez wynagrodzenia.
Strony płacą wynagrodzenie mediatorowi bez pośrednictwa Sądu, na podstawie wystawionego przez niego rachunku. Zgodnie z art. 104 [1] KPC „koszty mediacji prowadzonej na skutek skierowania przez sąd i zakończonej ugodą znosi się wzajemnie, jeżeli strony nie postanowiły inaczej” - zasadą jest więc, że strony pokrywają koszty mediacji po połowie, chyba że w ugodzie ustalą, że ponoszą je w innych częściach, lub płaci je tylko jedna ze stron. Należy także pamiętać, że jeżeli w postępowaniu mediacyjnym zostanie zawarta ugoda, sąd zwraca 3/4 uiszczonego wpisu od pozwu. Jeśli wskutek mediacji nie zostanie zawarta ugoda, koszty mediacji rozlicza się pomiędzy stronami według zasady, że strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu), przy czym zaznaczyć należy, iż do niezbędnych kosztów procesu zalicza się m. in. koszty mediacji prowadzonej na skutek skierowania przez sąd (art. 98 1 § 1 KPC).
