Pozostając w dalszym ciągu w zakresie problematyki prawa spadkowego, chciałbym dziś krótko poruszyć jeden z podstawowych problemów tej dziedziny prawa, jakim jest testament. Jak bowiem wynika z wypowiedzi czytelników naszego bloga oraz z rozmów prowadzonych z klientami kancelarii, zagadnienie to wciąż budzi wiele wątpliwości, pomimo, że zarówno w prasie drukowanej jak i na licznych stronach internetowych można znaleźć wiele artykuły poświęconych tej tematyce. Niemniej jednak, skoro wciąż pojawia się wiele pytań dotyczących testamentu, postaram się udzielić odpowiedzi na przynajmniej kilka z nich.
Na wstępnie warto przypomnieć (choć wydaje się to oczywiste), iż istota testamentu sprowadza się do rozrządzenia przez spadkodawcę swoim majątkiem na wypadek śmierci. Nie powinno zatem budzić wątpliwości, że sporządzenie testamentu jest czynnością o niebagatelnym znaczeniu, powodującym istotne skutki po śmierci testatora. Z tego względu nie można lekceważyć uregulowań prawnych obowiązujących w tym obszarze.
Być może właśnie z uwagi na istotne znaczenie testamentu stosunkowo często spotykamy się z przekonaniem panującym wśród klientów, że testament powinien zostać sporządzony przez notariusza czy też adwokata lub radcę prawnego, aby nadać mu odpowiednią „moc” czy „rangę” (opinia taka występuje zwłaszcza wówczas, kiedy w skład majątku spadkodawcy wchodzi nieruchomość). Powyższą opinię należy jednak z całą stanowczością odrzucić. Ustawodawca przewidział w kodeksie cywilnym co prawda różne formy testamentu (wśród nich także formę aktu notarialnego), jednakże dopuszczalny (i wcale nie „gorszy” od testamentu w formie aktu notarialnego) jest również tzw. testament holograficzny (własnoręczny), o którym kilka słów poniżej.
Kodeks cywilny w art. 949 § 1 przewiduje co prawda pewne minimalne wymogi dla testamentu holograficznego, nie są one jednak szczególnie skomplikowane. Otóż dla ważnego sporządzenia testamentu holograficznego należy:
a) spisać jego treść w całości pismem ręcznym;
b) złożyć na tym dokumencie podpis;
c) opatrzyć dokument datą.
Jak już wspominałem, istnieją także inne formy sporządzenia testamentu ale to testament holograficzny wydaje się być najczęściej występującym w praktyce (obok testamentu notarialnego), a ponadto jest także formą najmniej skomplikowaną i najbardziej ekonomiczną.
Sporządzając testament spadkodawca powinien mieć na uwadze także kilka szczegółów, dzięki którym zapewni, że jego ostatnia wola rzeczywiście zostanie zrealizowana. I tak, zgodnie z art. 942 k.c. wykluczone jest sporządzanie testamentów wspólnych. Rozwiązanie takie wydaje się oczywiście szczególnie atrakcyjne w przypadku małżonków, jest ono jednak niedopuszczalne.
Warto również pamiętać, że sporządzenie testamentu (niezależnie od formy) nie jest ostateczne. Spadkodawca może bowiem w każdym czasie swoją ostatnią wolę odwołać lub zmienić. W związku z powyższym, nie należy się – w mojej ocenie – obawiać sporządzenia testamentu i traktować go w każdym wypadku jako rozwiązanie definitywne. Odwołanie testamentu nie stanowi bowiem co do zasady większego problemu.
Na podstawie powyższego można stwierdzić, że testament własnoręczny jest dokumentem – co do zasady – stosunkowo nieskomplikowanym. Z drugiej strony należy jednak przyznać, że problematyka testamentów jest oczywiście złożona i z pewnością wymaga dalszego rozwinięcia w kolejnych wpisach.
