Pracownicze prawo do urlopu podlega niestety rozmaitym ograniczeniom. Szczególnie dotkliwe jest ograniczenie urlopowych dni wolnych jakie musi udzielić pracodawca. Zasadą jest, że pracownik powinien wykorzystać przysługujący mu w danym roku urlop w pełnym wymiarze. Wyjątkiem jest przejście części urlopu na rok kolejny – w ramach tzw. urlopu zaległego. Co jednak w przypadku gdy przewidziana na dany rok pula dni urlopowych uległa wyczerpaniu – czy można w takim przypadku zwrócić się do pracodawcy o udzielenie dni wolnych z puli urlopu przyszłorocznego ? Czy pracodawca ma wówczas możliwość udzielenia urlopu w trybie zaliczkowym?
Z przepisów regulujących wymiar urlopu wypoczynkowego wynika, że pracownik ma prawo do 20 lub 26 dni urlopu na dany rok kalendarzowy. Powyższy wymiar urlopu co do zasady jest zależny od stażu pracy – ogólnego oraz rodzaju zdobytego wcześniej wykształcenia. Zasadą jest, że pracodawca udziela urlopu zgodnie z planem urlopów. Plan taki ustalany jest przez pracodawcę, uwzględniając przy tym wnioski pracowników oraz potrzebę zapewnienia prawidłowego toku pracy w zakładzie. Należy podkreślić, że plan urlopów wymagany nie jest w sytuacji gdy u danego pracodawcy działa organizacja związkowa która nie wyraża zgody na nietworzenie takiego planu. Urlop nie podlega ponadto planowaniu w przypadku gdy u pracodawca zakładowa organizacja związkowa nie funkcjonuje.
Prawidłowa realizacja uprawnień urlopowych jest niezbędna dla właściwej regeneracji pracownika - co nie jest bez znaczenia dla jakości świadczonej pracy oraz bezpieczeństwa przy jej świadczeniu. Niezależnie od tego czy urlopy udzielane są w ramach planu urlopów – czy w porozumieniu z pracownikami, wcześniej czy później dochodzi do wyczerpania puli urlopowej na dany rok. Wspomnianą wcześniej, wyjątkową sytuacją jest przejście urlopu na kolejny rok kalendarzowy, który staje się urlopem zaległym. Wówczas urlop taki będzie wykorzystany w roku innym niż ten w którym pracownik nabył do niego prawo. Czy jednak możliwa jest sytuacja odwrotna – w postaci zapożyczenia dni urlopowych z urlopu przyszłorocznego?
Oceniając powyższy przypadek należy w pierwszej kolejności zauważyć, że co do zasady urlop jest udzielany w roku kalendarzowym w którym pracownik nabył do niego prawo. Tym samym w dniu 1 stycznia każdego roku pracownik nabywa prawo do 20 lub 26 dni urlopu wypoczynkowego. W przypadku gdy pracownik wykorzystał na dany rok cały należny mu urlop wówczas należy przyjąć, że nie ma prawa oczekiwać od pracodawcy iż ten udzieli mu dni wolnych z przyszłorocznej puli urlopowej. Ma to związek z tym, że pracownik w roku bieżącym nie nabył jeszcze prawa do przyszłorocznego urlopu. Udzielenie urlopu z przyszłorocznej puli oznaczałoby nie tylko możliwość skorzystania z urlopu do którego pracownik nie nabył jeszcze prawa ale i uszczupliłoby przewidzianą na dany rok liczbę dni gwarantujących odpowiedni poziom wypoczynku.
Powyższe wyjaśnienia znajdują odzwierciedlenie w orzecznictwie Sądu Najwyższego. Warto w tym miejscu przywołać wyrok SN z dnia 7 czerwca 2011 r., II PK 314/10, w którym sąd podkreślił, iż „kodeks pracy dopuszcza możliwość udzielenia urlopu wypoczynkowego później niż w tym roku kalendarzowym, w którym pracownik nabył do niego prawo, ale nie przewiduje, że można takiego urlopu udzielić wcześniej, tzn. przed nabyciem do niego prawa, co znajduje uzasadnienie w celu urlopu wypoczynkowego, jakim jest zapewnienie pracownikowi możliwości corocznej regeneracji sił fizycznych i psychicznych
Reasumując, korzystanie z prawa do urlopu powinno poprzedzać racjonalne planowanie puli urlopowej przewidzianej na dany rok kalendarzowy. Jej wykorzystanie powoduje brak możliwości ubiegania się o udzielenie urlopu w drodze zaliczkowej z urlopu przyszłorocznego. Gdyby pracodawca zdecydował się na udzielenie urlopu z puli przyszłorocznej – naraziłby się na odpowiedzialność wykroczeniową związaną z nieprawidłowym stosowaniem przepisów regulujących zasady udzielania urlopu wypoczynkowego.
