Jedną z nowości, która weszła życie w dniu 7 listopada 2019 r. na podstawie ustawy z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw jest przepis, zgodnie z którym w przypadku bezskutecznego doręczenia przez sąd to powód ma obowiązek doręczenia pozwu lub innego pisma procesowego wywołującego potrzebę podjęcia obrony jego praw. Ten obowiązek powód ma realizować za pośrednictwem komornika.
Zgodnie z treścią art. 139 [1] § 1 Kpc „Jeżeli pozwany, pomimo powtórzenia zawiadomienia zgodnie z art. 139 § 1 zdanie drugie, nie odebrał pozwu lub innego pisma procesowego wywołującego potrzebę podjęcia obrony jego praw, a w sprawie nie doręczono mu wcześniej żadnego pisma w sposób przewidziany w artykułach poprzedzających i nie ma zastosowania art. 139 § 2-31 lub inny przepis szczególny przewidujący skutek doręczenia, przewodniczący zawiadamia o tym powoda, przesyłając mu przy tym odpis pisma dla pozwanego i zobowiązując do doręczenia tego pisma pozwanemu za pośrednictwem komornika.” Paragraf 2 w/w artykułu wskazuje natomiast, że „Powód w terminie dwóch miesięcy od dnia doręczenia mu zobowiązania, o którym mowa w § 1, składa do akt potwierdzenie doręczenia pisma pozwanemu za pośrednictwem komornika albo zwraca pismo i wskazuje aktualny adres pozwanego lub dowód, że pozwany przebywa pod adresem wskazanym w pozwie. Po bezskutecznym upływie terminu stosuje się przepis art. 177 § 1 pkt 6.”.
Powyższe przepisy nie powinny mieć zastosowania do pozwanego, który jest stroną podlegającą wpisowi do rejestru sądowego. W takiej sytuacji winna mieć zastosowanie fikcja doręczenia, o której mowa w art. 139 § 3 Kpc.
Powodem wprowadzenia zmian nakazujących powodowi właśnie doręczeń za pośrednictwem komornika były zdaniem ustawodawcy sytuacje, kiedy sądy prowadziły często procesy w istocie fikcyjne, oparte na bezpodstawnym uznawaniu za doręczone pism, które w rzeczywistości nigdy nawet nie miały szans dotrzeć do pozwanych. Sytuacja taka była zdaniem ustawodawcy nie do przyjęcia. Jak wskazywał ustawodawca, przynajmniej części przypadków, w których pismo wszczynające postępowanie sąd bezpodstawnie uznał za doręczone mimo faktycznego zwrotu, dało się uniknąć poprzez umożliwienie doręczenia takiego pisma przez komornika. Zdaniem prawodawcy, doręczenia komornicze są z reguły szybkie, pewne i stosunkowo tanie, a także dają szerszą informację co do faktycznego miejsca pobytu adresata niż doręczenia pocztowe. Wykorzystanie tej drogi należy więc dopuścić w przypadkach, gdy walor doręczenia pisma sądowego pocztą jest wątpliwy. Ponieważ doręczenie takiego pisma jest przepustką do wydania orzeczenia, a to leży w interesie powoda, jego należy obciążyć zapewnieniem takiego doręczenia; sąd po upływie przewidzianego do tego terminu powinien dysponować oświadczeniem komornika o doręczeniu lub pewnym adresem pozwanego (tak w uzasadnieniu cytowanej na wstępie ustawy).
Ustawodawca założył, że za pewne doręczenia komornicze będą bardziej skuteczne, niż poszukiwanie pozwanego przez sąd orzekający w sprawie. Nie jest to założenie bezpodstawne, ale ustawodawca mógłby zważyć, że sąd również ma dostęp do bazy danych PESEL, więc przy odrobienie „zachęty” ze strony ustawodawcy sąd z urzędu mógłby podjąć czynności zmierzające do ustalenia adresu pozwanego. Dopiero gdyby sąd takiego adresu nie ustalił, albo na skutek doręczenia okazałoby się, że również tak ustalony adres jest nieprawidłowy, wtedy sąd mógłby skierować powoda do komornika, celem poprawnego doręczenia pisma.
Cóż, są to tylko postulaty. Co zatem powinien zrobić powód, który pomimo asysty komornika, nie jest w stanie w sposób prawidłowy doręczyć pozwanemu pisma wszczynającego postępowanie? Może w takiej sytuacji skorzystać z danych z rejestru PESEL oraz rejestrów mieszkańców (pozyskanych w trybie art. 47 ustawy z dnia 24 września 2010 r. o ewidencji ludności, choć z tych samych źródeł powinien skorzystać wcześniej komornik), względnie na podstawie art. 143 Kodeksu postępowania cywilnego wystąpić z wnioskiem o ustanowienie kuratora dla osoby nieznanej z miejsca pobytu.
