Co dalej z europejskim modelem sportu?
Nad czym pracuje polski ustawodawca?
13 grudnia br. odbyło się posiedzenie sejmowej Komisji Kultury Fizycznej, Sportu i Turystyki, której tematem były plany Ministerstwa Sportu i Turystyki dotyczące przyjęcia strategii rozwoju sportu polskiego do 2030 roku, ze szczególnym uwzględnieniem sportu kobiet, a także przedstawienie informacji Ministra Sportu i Turystyki na temat funkcjonowania ustawy z dnia 25 czerwca 2010 r. o sporcie oraz stanu prac w zakresie przyszłej nowelizacji tego aktu.
O ile jednak lakoniczność informacji, która została podana odnośnie do strategii rozwoju sportu jestem w stanie usprawiedliwić, bo jest to dokument, który wymaga szczegółowych, wielopłaszczyznowych badań i konsultacji, etc. to brak konkretów dotyczących zmian ustawy o sporcie już nie. Wynika to z faktu, że resort o zmianach u.s. mówi już od kilku miesięcy na kolejny sejmowych KFS czy też jej podkomisjach, a z chociażby z zasadniczymi założeniami nowelizowanej ustawy nie można się nigdzie zapoznać. Przy czym w moim odczuciu więcej informacji zostało przekazanych w zakresie strategii niż u.s.
Oczywiście na bieżąco zespół niniejszego portalu śledzi prace w resorcie sportu i będzie Państwa informował o ich postępach.
Europejski model sportu
Przechodząc jednak to tematu dzisiejszego bloga przypomnę w skrócie, czym charakteryzuje się europejski model sportu. Co do zasady we współczesnym sporcie można wyróżnić dwa systemy jego organizacji. Pierwszy to ten, który istnieje w większości państw na świecie – system europejski opiera się on na społeczno-kulturowym znaczeniu współzawodnictwa sportowego. Drugi to system amerykański, który swoim zakresem obejmuje USA, a jego kształt powstał w kontekście komercjalizacji i profesjonalizacji sportu. Różnice te w praktyce doprowadziły do wyodrębnienia się dwóch modeli organizacji sportu: europejskiego
i amerykańskiego.
Cechą europejskiego modelu organizacji sportu jest jego piramidalna struktura (struktura nierównorzędnych, zależnych od siebie poziomów organizacyjnych: klub sportowy, regionalne związki sortowe, krajowe związki sportowe i międzynarodowe federacje sportowe). Drugą, obok piramidalnej struktury organizacyjnej, cechą europejskiego modelu sportu jest funkcjonujący na jego płaszczyźnie otwarty, wertykalny system współzawodnictwa. Kolejna cecha to rozgraniczenie na sportowców amatorów i profesjonalistów oraz silna tożsamość społeczna i narodowa.
Nowe wyzwania przed sportem?
Kwestie finansowych fair play czy wyzwania jakie pandemia COVID-19 postawiła przed organizatorami współzawodnictwa sportowego, a zatem szeroko pojmowana tematyka zarządzania sportem była jednym z zasadniczych tematów w 2021 r. na płaszczyźnie europejskiej debaty. Pod koniec bowiem tego roku została przyjęta Rezolucja Rady
i przedstawicieli rządów państw członkowskich zebranych w Radzie w sprawie kluczowych cech europejskiego modelu sportu (2021/C 501/01), a także Rezolucja Parlamentu Europejskiego
z dnia 23 listopada 2021 r. w sprawie polityki UE w dziedzinie sportu: ocena i możliwe kierunki dalszych działań (2021/2058(INI)), (2022/C 224/01).
Na co szczególnie zwrócono uwagę ww. dokumentach?
- Plan prac Unii Europejskiej w dziedzinie sportu na lata 2021–2024 odnosi się do europejskiego modelu sportu jako jednego z kluczowych tematów w ramach obszaru priorytetowego „Ochrona uczciwości i wartości w sporcie”.
- W zmienionej Europejskiej Karcie Sportu, przyjętej w dniu 13 października 2021 r. przez Radę Europy, „podkreślono wspólne cechy ram europejskiego sportu i jego organizacji, rozumianych przez ruch sportowy jako europejski model sportu”.
- Sport zorganizowany w Europie stoi w obliczu wewnętrznych i zewnętrznych zagrożeń, takich jak przypadki złego sprawowania władzy, korupcja, manipulacja rozgrywkami sportowymi, niestabilność finansowa, naruszenia praw człowieka, doping, rasizm, przemoc, różnice w traktowaniu kobiet i mężczyzn, rosnąca komercjalizacja i tendencja do kupowania zamiast szkolenia młodych sportowców. Wszystko to wymaga reakcji, w ścisłej współpracy z właściwymi organami i organizacjami, które powinny chronić wartości i uczciwość w sporcie, promować dobre sprawowanie władzy i zapewniać sportowi pozytywną przyszłość.
- Wszelkiego rodzaju organizacje sportowe na wszystkich szczeblach powinny zobowiązać się do rozwijania kultury przejrzystości i ustanowienia opartych na zasadach dobrego zarządzania procedur zapewniających nienaganne zarządzanie zasobami finansowymi, rygorystyczne kontrole w celu zapobiegania konfliktom interesów i korupcji oraz ograniczone okresy sprawowania wybieralnych stanowisk.
- W czasach, gdy unowocześnienie sportu stwarza nowe możliwości finansowe wynikające z jego potencjału gospodarczego, niezwykle ważne jest, by oparty na wartościach sport zorganizowany był uczciwy, by przestrzegano w nim zasad dobrego zarządzania, szanowano prawo krajowe, unijne i międzynarodowe oraz zapewniano równe warunki działania konieczne, by skutecznie wprowadzać w życie wartości solidarności między wszystkimi podmiotami.
Istotne jest, aby państwa członkowskie zgodnie z zasadą pomocniczości promowały wartości w sporcie i organizacje sportowe zarządzane zgodnie z zasadami demokracji, przejrzystości, uczciwości, solidarności, równouprawnienia płci, otwartości, rozliczalności, dostępności, odpowiedzialności społecznej oraz poszanowania praw podstawowych i praw człowieka.
Zwrócono się do Komisji Europejskiej, by w szczególności wspierała – w ramach swoich kompetencji w odniesieniu do prawa UE i prawa międzynarodowego – rolę sportu i jego wymiar edukacyjny, między innymi dwutorową karierę sportowców, oraz trwałe połączenie obu tych ról.
Z kolei ruch sportowy powinien wspierać solidarność między organizacjami sportowymi na wszystkich szczeblach, aby przyczynić się do wyjścia z kryzysu związanego z COVID-19, do zrównoważonego rozwoju i dalszego rozwoju sektora sportu.
Zatem wszyscy uczestnicy rynku sportowego, w tym ustawodawcy poszczególnych państw powinni dążyć do wzmocnienia zasad europejskiego modelu sportu, odnowienia dobrego zarządzania i uczciwości w sporcie, zapewnienia bezpiecznego, inkluzywnego i równego sportu, promowania zdrowego i aktywnego stylu życia wraz z możliwościami edukacji
i rozwoju, pomocy w skutecznym przywróceniu normalnego funkcjonowania sportu, a także ułatwiać przejść w kierunku zrównoważonej i innowacyjnej przyszłości.
Innym ważnym tematem dotyczącym przyszłości sportu była innowacja w sporcie.
W Konkluzjach Rady i przedstawicieli rządów państw członkowskich zebranych
w Radzie w sprawie innowacji w sporcie zwrócono się do m.in. do państw członkowskich by w szczególności:
- promowały i wspierały inicjatywy i projekty badawczo-rozwojowe – szczególnie te prowadzone z uniwersytetami i ośrodkami badawczymi – w dziedzinie innowacji
w sporcie, by tworzyć i upowszechniać wiedzę oraz zapewniać narzędzia do lepszego opracowywania polityki i dokonywania analizy porównawczej innowacji w sporcie, - analizowały innowacyjne rozwiązania, w tym innowacje cyfrowe i technologiczne, by chronić uczciwość w sporcie i zwalczać korupcję w sporcie – poprzez opracowywanie i przyjmowanie odpowiednich narzędzi, stawiać czoła wyzwaniom transgranicznym, takim jak ustawianie wyników zawodów sportowych, doping,
- wspierały współpracę międzysektorową między sektorem sportu a innymi istotnymi sektorami, zwłaszcza w zakresie stosowania innowacyjnych i cyfrowych narzędzi,
a także w zakresie identyfikowania synergii między odpowiednimi instrumentami, tak by czynić sport bardziej odpornym na przyszłe potencjalne kryzysy oraz przewidywać wyzwania społeczne.
Pandemia Covid-19 czy inwazja Rosjan na Ukrainę sprawiły, że osoby zarządzające sportem nie tylko w skali globalnej, ale także w skali danego kraju stanęli przed nowymi, nieznanymi dotąd wyzwaniami. Wszystko to wraz z ciągłymi przemianami jakie dzieją się w różnych sferach życia społecznego spowodowały m.in. konieczność dostosowania regulacji prawnych do zmieniającego się otoczenia, a także do wytoczenia nowych kierunków działań w zarządzaniu sportem i polityce sportu.
