Dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym (popularnie zwane pozwem zbiorowym) ograniczone zostało przez ustawodawcę jedynie do spraw o roszczenia o ochronę konsumentów, z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny oraz z tytułu czynów niedozwolonych, z wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych. Wydawać by się mogło, że takie zakreślenie granic postępowania grupowego będzie prowadzić do minimalizacji podmiotów, które będą dochodzić roszczeń w tym trybie, ale z pomocą przychodzi orzecznictwo, które prowadzi funkcjonalną wykładnię przepisów ustawy.
W jednym z ostatnich orzeczeń dotyczących pozwu zbiorowego sąd wskazał, „iż zgodnie z art. 22 [1] Kodeksu cywilnego za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującej czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. W realiach faktycznych sprawy zawarcie umowy z otwartym funduszem emerytalnym uznać należy za działalność niezwiązaną bezpośrednio (a nawet pośrednio) z jakąkolwiek działalnością gospodarczą. Już niejako ze swej istoty zawarcie takiej umowy, dotyczącej wszakże zabezpieczenia społecznego, nie mogło być związane z ewentualną działalnością gospodarczą, nawet jeżeli strona takiej umowy działalność gospodarczą prowadziła. Mając na uwadze, iż ustawa w zakresie definiowania pojęcia konsumenta nie wprowadza w istocie żadnych rozróżnień, bez znaczenia dla uzyskania przez osobę fizyczną statusu konsumenta ma to, czy czynność prawna przez nią dokonywana ma charakter obowiązkowy czy też nie. Tym samym uznać należy, iż pomimo, iż zawarcie umowy z otwartym funduszem emerytalnym miało obligatoryjny charakter (art. 39 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, t. pierw. Dz. U. Nr 137, poz. 887 ze zm. – obowiązek ten uchylono z dniem 1 lutego 2014 r.), osoba zawierająca umowę z funduszem nie traciła charakteru konsumenta. Roszczenie o ustalenie nieważności czynności umorzenia 51,5% jednostek rozrachunkowych, zgłoszone w niniejszym postępowaniu ma w takiej sytuacji charakter roszczenia o ochronę konsumentów. W tym zakresie zatem także i ta przesłanka została spełniona. Dokonując oceny drugiego ze zgłoszonych w niniejszym postępowaniu roszczeń – o ustalenie, że Skarb Państwa ponosi odpowiedzialność za szkodę – zwrócić należy uwagę, iż roszczenie to ma charakter roszczenia z tytułu czynów niedozwolonych. Zważywszy, iż sąd powszechny nie jest związany wskazywaną przez postulującego ochrony materialnoprawną podstawą żądania, wskazać należy, iż uzyskanie oczekiwanego przez powodów stanu – wyeliminowania z obrotu prawnego art. 23 ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku z określeniem zasad wypłaty emerytur ze środków zgromadzonych w otwartych funduszach emerytalnych – otworzy możliwość domagania się odszkodowania – zgodnie z art. 417 [1] § 1 Kc te rozważania prowadzą do wniosku, iż także to roszczenie jest roszczeniem, o którym mowa w art. 1 ust. 2 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym.” (…)
Dalej sąd prowadząc wykładnię przepisów dopuszczających możliwość dochodzenia roszczeń w trybie grupowym wskazuje, że „Na marginesie zwrócić dodatkowo należy uwagę na potrzebę dokonania wykładni celowościowej art. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Niewątpliwą intencją prawodawcy było ułatwienie (a nie utrudnienie) dochodzenia roszczeń konsumentom, czy osobom, które doznały szkody w związku z produktem niebezpiecznym lub czynem niedozwolonym. Tym samym wykładnia przepisów ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym winna być dokonywana w taki sposób, aby dochodzenie takich roszczeń członkom grupy ułatwić.” (tak Sąd Okręgowy w Warszawie wyroku z dnia 4 marca 2015 r., sygn. I C 599/14, orzeczenie nieprawomocne, źródło: Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych).
Prezentowana przez sąd wykładnia ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym jest przykładem funkcjonalnego stosowania przepisów, a nie jedynie językowego rozumienia prawa. Choć powyższy przykład będzie raczej praktycznie wykorzystywany przez sądy i prawników, jest w mojej ocenie kolejnym pozytywnym sygnałem jaki otrzymują osoby, które stykają się z wymiarem sprawiedliwości. Sprzyja też otwieraniu się przez sądy na osoby, które w drodze regularnego procesu najprawdopodobniej nie zdecydowałyby się wystąpić z roszczeniem indywidualnym.
