Po zwięzłym omówieniu najważniejszych zagadnień związanych z upadłością konsumencką chciałbym przejść do analizy pozostałych pojęć oraz instytucji z ustawy prawo upadłościowe i naprawcze. Aby odpowiednio zrozumieć cel powołania tej regulacji prawnej w pierwszej kolejności należy wskazać zakres podmiotowy jej stosowania.
Przedmiotowa kwestia została uregulowana w dziale II ustawy. Art. 5 stanowi, że przepisy ustawy stosuje się do przedsiębiorców w rozumieniu ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. z 2014 r. poz. 121 i 827 oraz z 2015 r. poz. 4), jeżeli ustawa nie stanowi inaczej. Jest to bardzo szerokie ujęcie, które znajduje swoje uzasadnienie w tym, że tak naprawdę każdy podmiot działający w sferze gospodarczej ponosi pewne ryzyko i może pewnym momencie swojej działalności stać się niewypłacalny. Katalog ograniczający zakres podmiotowy ustawy do przedsiębiorców został rozszerzony w ust. 2, który stanowi, że przepisy ustawy stosuje się również do:
-
spółek z ograniczoną odpowiedzialnością i spółek akcyjnych nieprowadzących działalności gospodarczej;
-
wspólników osobowych spółek handlowych, ponoszących odpowiedzialność za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem;
-
wspólników spółki partnerskiej.
Jednocześnie, aby nie powstawały w tym zakresie żadne wątpliwości, art 6 ustawy prawo upadłościowe i naprawcze przewiduje wyłączenia z stosowania tego aktu. Zatem nie jest możliwe ogłoszenie upadłości Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego, publicznych samodzielnych zakładów opieki zdrowotnej, instytucji i osób prawnych utworzonych w drodze ustawy, chyba że ustawa ta stanowi inaczej, oraz utworzonych w wykonaniu obowiązku nałożonego ustawą, osób fizycznych prowadzących gospodarstwo rolne, które nie prowadzą innej działalności gospodarczej lub zawodowe oraz uczelni.
Biorąc pod uwagę, że przedsiębiorcami mogą być również osoby fizyczne, należy rozważyć jakie konsekwencje dla możliwośi ogłoszenia upadłości ma śmierć takiego dłużnika. Ustawa stanowi, że w takiej sytuacji ogłoszenie upadłości jest dopuszczalne, jeżeli stosowny wniosek został złożony w terminie roku od dnia śmierci przedsiębiorcy. Co bardzo ważne, wniosek o ogłoszenie upadłości może złożyć wierzyciel, a także spadkobierca, oraz małżonek i każde z dzieci lub rodziców zmarłego, chociażby nie dziedziczyli po nim spadku.
Analogiczna regulacja została przewidziana dla osoby fizycznej, która była przedsiębiorcą, także po zaprzestaniu prowadzenia przez nią działalności gospodarczej. Wówczas możliwe jest żądanie ogłoszenia upadłości jeżeli od dnia wykreślenia z właściwego rejestru nie upłynął rok. Powyższe rozwiązanie ma swoje zastosowanie również do osób, które przestały być wspólnikami osobowych spółek handlowych.
Znamienne jest, że ustawodawca przewidział, że w praktyce mogą pojawiać się przedsiębiorcy, którzy faktycznie prowadzą działalność gospodarczą jednak nie dopełnili jednocześnie obowiązku jej zgłoszenia w odpowiednim rejestrze. Co do takiej osoby fizycznej również możliwe jest wystosowanie zadania o ogłoszenia upadłości.
Na marginesie należy wskazać, że od 1 stycznia 2016 r. zacznie obowiązywać przepis art. 9a, który został dodany w wynik nowelizacji prawa restrukturyzacyjnego. Stanowi on, że nie można ogłosić upadłości przedsiębiorcy w okresie od otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego do jego zakończenia lub prawomocnego umorzenia.
