O tym, czym jest służebność przesyłu stanowi art. 305 [1] Kodeksu cywilnego. Treść tego przepisu konkretyzuje się każdorazowo przy okazji korzystania z obciążonego gruntu przez przedsiębiorcę przesyłowego. Najczęściej komentarz do tej normy dotyczy przedsiębiorstw zajmujących się przesyłem energii bądź gazu, ale nie należy zapominać, że w Polsce mamy blisko 2500 gmin, które najczęściej wykonują swe zadania własne dotyczące wodociągów i zaopatrzenia w wodę czy kanalizację przy użyciu powołanych w tym celu przedsiębiorstw komunalnych.
Wykonując przesył wody, bądź ścieków takie przedsiębiorstwo komunalne bardzo często będzie obciążało cudzą nieruchomość służebnością przesyłu właśnie. Pytanie co jest treścią takiej służebności?
Z pomocą przychodzi orzecznictwo, które wskazuje, że służebność ta polegać ma na prawie eksploatacji, w tym usuwania awarii, remontu, modernizacji, wymiany i rozbiórki obiektu w postaci podziemnych urządzeń przesyłowych wód technologicznych (rurociągów) wraz z urządzeniami towarzyszącymi, a to w zakresie łącznego pasa służebności przesyłu o określonej powierzchni wskazanej w postanowieniu o ustanowieniu służebności przesyłu. Ponadto służebność ta wiąże się z zobowiązaniem właścicieli obciążonej nieruchomości do powstrzymywania się od działań uniemożliwiających dostęp do obiektu i urządzeń przesyłowych (tak orzekł Sąd Rejonowy w Lubinie w postanowieniu z dnia 18 października 2012 r. w sprawie sygn. akt I Ns 858/11).
Nie jest konieczne w zakresie ustanowienia służebności przesyłu osobne przyznawanie przedsiębiorstwu przesyłowemu prawa do dysponowania nieruchomością na cele budowlane w zakresie, w jakim jest to konieczne do jej wykonywania. Już samo legitymowanie się prawem służebności przesyłu daje bowiem prawo do dysponowania nieruchomością na cele budowlane, oczywiście w ustalonym stosownym postanowieniem zakresie. Nie mieszczą się również w zakresie służebności przesyłu zakazy zasiewania w pasie służebności roślin czy zakazy zabudowy tego pasa. Optymalnym jest tu zobowiązanie, które obliguje właścicieli nieruchomości do powstrzymywania się od działań, uniemożliwiających dostęp do obiektów i urządzeń w pasie służebności. Takie rozstrzygnięcie respektuje prawa zarówno własności, jak i służebności, które mogą być dodatkowo związane np. ustaleniami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Wydaje się nieakceptowalne, objęcie ustanowioną służebnością przesyłu uprawnienia do rozbudowy urządzeń. Nie można oczywiście wykluczyć, że rozbudowa taka będzie potrzebna, ale wydaje się wystarczające zapewnienie prawa do modernizacji urządzeń, co umożliwi dość daleko idące zmiany obiektu przesyłowego. Udzielenie w postanowieniu o ustanowieniu służebności zezwolenia na nieokreśloną rozbudowę urządzeń byłoby blankietowym i nazbyt szerokim upoważnieniem do ingerencji w cudze prawo własności. Ewentualną w przyszłości konieczność takiej rozbudowy widzieć należy raczej poprzez instytucję zmiany zakresu służebności (tak orzekł Sąd Okręgowy w Legnicy II Wydział Cywilny Odwoławczy w postanowieniu z dnia 7 marca 2013 roku, sygn. akt II Ca 756/12).
