Dzisiejszym wpisem chciałbym pozostać w kręgu zagadnień związanych z prawem spadkowym i krótko omówić zależność pomiędzy testamentem negatywnym a prawem do zachowku.
Dopuszczalność sporządzania tzw. testamentów negatywnych, pomimo braku wyraźnego uregulowania tej instytucji w przepisach prawnych, nie budzi wątpliwości i znajduje swoje uzasadnienie w zasadzie swobody testowania. Aby nie dopuścić do powstania wątpliwości chciałbym wyjaśnić, że przez testament negatywny rozumieć należy rozrządzenie spadkodawcy, którym dąży on do wyłączenia spadkodawcy ustawowego od dziedziczenia po nim, które w najprostszej wersji brzmieć będzie z reguły mniej więcej w ten sposób: „Nie chcę, aby dziedziczył po mnie mój syn Jan Nowak”. Warto także pamiętać, że sporządzenie takiego testamentu negatywnego nie wymaga uzasadnienia.
Skutkiem sporządzenia testamentu negatywnego jest traktowanie osoby wyłączonej tak, jakby nie dożyła otwarcia spadku. Jednocześnie jednak należy mieć na uwadze, że testament negatywny nie powoduje pozbawienia osoby wyłączonej od dziedziczenia prawa do zachowku (o ile oczywiście ta osoba spełnia przesłanki określone w art. 991 § 1 k.c.). Jeśli zatem zamiarem spadkodawcy sporządzającego testament negatywny było pozbawienie osoby wyłączonej wszelkich „dóbr” po jego śmierci, skutku tego za pomocą tej instytucji osiągnąć się nie uda, a to właśnie z uwagi na (ewentualną) możliwość domagania się przez osobę wyłączoną zachowku.
Co do tego, że osoba wyłączona od dziedziczenia na podstawie testamentu negatywnego może domagać się realizacji uprawnień z tytułu zachowku w sposób jednoznaczny wypowiedział się Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 10 kwietnia 1975 r., sygn. akt III CZP 14/75.
Skutecznym „sposobem” na pozbawienie spadkobiercy zachowku jest natomiast instytucja wydziedziczenia uregulowana w art. 1008 i n. k.c. Z uwagi jednak na uregulowane w przepisach dotyczących prawa spadkowego przyczyny wydziedziczenia należy pamiętać, że pozbawienie prawa do zachowku nie jest tak „proste” jak sporządzenie testamentu negatywnego i wymaga przestrzegania kilku istotnych kwestii.
O wydziedziczeniu i innych zagadnieniach z zakresu spadków będzie można przeczytać już w kolejnych wpisach, do lektury których w imieniu Koleżanek i Kolegów oraz własnym serdecznie zapraszam.
