Pozostając w tematyce walki z dopingiem w sporcie, w dniu dzisiejszym pragnę przypomnieć podstawowe, możliwe konsekwencje, z którymi mogą spotkać się sportowcy, w przypadku udowodnienia im stosowania niedozwolonych substancji. Impulsem dla niniejszego wpisu są ostatnie medialne doniesienia dotyczące kolejnych dopingowych „wpadek” polskich sportowców.
Podstawowym aktem zawierającym sankcję za naruszenia przepisów antydopingowych jest Światowy Kodeks Antydopingowy (Kodeks) wprowadzony przez WADA[1]. W oparciu o jego postanowienia Polska Agencja Antydopingowa (POLADA), wdrożyła „Przepisy Antydopingowe”[2], które znajdują zastosowanie do polskich związków sportowych oraz osób wymienionych w art. 1.3. Należą do nich bez względu na wiek m.in. wszyscy zawodnicy i personel pomocniczy zawodników, którzy:
- są członkami lub którzy mają licencję Polskiego Związku Sportowego, lub członka lub filii dowolnego Polskiego Związku Sportowego (w tym klubów, zespołów, stowarzyszeń lub lig);
- uczestniczą w zawodach, konkursach i innych wydarzeniach zorganizowanych, zatwierdzonych lub uznawanych przez dowolny Polski Związek Sportowy, lub dowolnego członka lub filię dowolnego Polskiego Związku Sportowego(w tym klubów, zespołów, stowarzyszeń lub lig), bez względu na miejsce, w którym się odbywają;
- z tytułu akredytacji, licencji lub innych uzgodnień umownych lub w inny sposób podlegają jurysdykcji dowolnego Polskiego Związku Sportowego, lub dowolnego członka lub filię dowolnego Polskiego Związku Sportowego(w tym klubów, zespołów, stowarzyszeń lub lig), dla celów walki z dopingiem;
- uczestniczą w dowolnej roli w dowolnym działaniu zorganizowanym, odbywającym się lub zatwierdzonym przez organizatora Zawodów krajowych lub ligi krajowej, która nie jest powiązana z Polskim Związkiem Sportowym.
W sprawach dotyczących potencjalnych naruszeń orzeka Panel Dyscyplinarny będący samodzielnym organem działającym przy Polskiej Agencji Antydopingowej. Działa on na podstawie dedykowanego Regulaminu z dnia 13 lipca 2017 r. oraz art. 8.1.6. i nast. Przepisów Antydopingowych. W przypadku potwierdzenia uchybienia zakazom dopingowym Panel Dyscyplinarny ma prawo zastosować kary wymienione w art.9, 10 i 11. Są one odzwierciedleniem rozwiązań występujących w Kodeksie.
Art. 9 Przepisów Antydopingowych
Stwierdzenie naruszenia przepisów antydopingowych przez zawodnika w badaniu przeprowadzonym podczas zawodów automatycznie prowadzi do unieważnienia wyników indywidualnych uzyskanych w danych zawodach, ze wszystkimi wynikającymi z tego konsekwencjami, w tym przepadkiem wszelkich zdobytych medali, punktów czy nagród.
Z uwagi na rozległość art. 10, zasadnym jest wskazanie, że podstawową karą jest dyskwalifikacja na czas określony. Jej modyfikacje uzależnione są od okoliczności ujętych w poszczególnych ustępach. Panel dyscyplinarny w uzasadnionych przypadkach może kary złagodzić lub zaostrzyć. Poniżej zaprezentuję niektóre z zachowań zagrożonych sankcją.
a) Obecność w organizmie, użycie, usiłowanie użycia lub posiadania substancji zabronionych i metod zabronionych.
4 lata dyskwalifikacji obowiązują w przypadku substancji nieokreślonej albo określonej przez POLADA, jeżeli można wykazać, że naruszenie przepisów było celowe.
2 lata dyskwalifikacji obowiązują jeżeli działanie nie było celowe.
b) niestawienie się na pobranie próbki krwi lub moczu – dyskwalifikacja na okres 4 lat, natomiast w przypadku wykazania, że naruszenie nie było celowe – 2 lata dyskwalifikacji.
c) nieprzedstawienie informacji dotyczących miejsca pobytu, umożliwiających przeprowadzenie kontroli – kara dyskwalifikacji wynosi 2 lata i może być skrócona do minimum 1 roku, w zależności od stopnia winy zawodnika. Skrócenia nie stosuje się w przypadku wielokrotnego popełnienia niniejszego przewinienia.
d) Handel lub usiłowanie handlu dowolnymi substancjami zabronionymi lub metodami zabronionymi albo podanie/zastosowanie lub usiłowanie podania/zastosowania dowolnej substancji zabronionej lub metody zabronionej podczas lub poza zawodami - kara dyskwalifikacji wynosi od przynajmniej 4 lat do dożywotniej dyskwalifikacji, w zależności od wagi naruszenia.
e) Pomaganie, zachęcanie, ułatwianie, nakłanianie, ukrywanie i wszelkie inne formy współdziałania w naruszeniu przepisów antydopingowych lub próbie ich naruszenia – kara dyskwalifikacji wynosi minimum 2 lata do maksymalnie 4 lat w zależności od wagi naruszenia.
Dodatkowo na zawodnika może zostać nałożony obowiązek zwrotu kosztów poniesionych przez POLADA w związku z prowadzeniem dochodzenia. Ponadto POLADA może według własnego uznania i zgodnie z zasadą proporcjonalności:
a) nakazać zawodnikowi lub innej osobie zwrot kosztów związanych z naruszeniem przepisów antydopingowych bez względu na długość nałożonej kary dyskwalifikacji i/lub
b) nałożyć na zawodnika lub inną osobę karę finansową w maksymalnej wysokości 5 tysięcy złotych ale tylko w przypadkach, gdy już nałożona została maksymalna kara dyskwalifikacji.
Powyżej przedstawiono, zgodnie z nomenklaturą POLADA „kary w sportach indywidulanych”. Jeżeli zaś chodzi o sporty zespołowe w przypadku stwierdzenia u więcej niż dwóch członków zespołu naruszenia przepisów antydopingowych w czasie trwania wydarzenia sportowego, organ zarządzający wydarzeniem sportowym może nałożyć odpowiednią karę na zespół (np. utrata punktów, wykluczenie z zawodów lub wydarzenia sportowego lub inna kara) niezależnie od wszelkich kar nałożonych na poszczególnych zawodników naruszających przepisy antydopingowe (art. 11.2 Przepisów Antydopingowych). Nic nie stoi jednak na przeszkodzie aby organ zarządzający wydarzeniem sportowym surowsze kary niż te określone w art. 11.2. (art. 11.3. Przepisów Antydopingowych).
Jak można zaobserwować katalog kar nie jest obszerny, jednakże wyjątkowo dotkliwy. Bardzo często zdarza się, że chociażby dwuletnia dyskwalifikacja może przekreślić obiecującą karierę. Z tego też powodu warto z dużą ostrożnością podchodzić do sytuacji, w których istnieje ryzyko zażycia niedozwolonej substancji lub skorzystania z zabronionej metody. W przeciwnym wypadku trzeba liczyć się z możliwością poniesienia przedstawionych wyżej konsekwencji.
[1] Treść Kodeksu dostępna na oficjalnej stronie internetowej WADA:
https://www.wada-ama.org/en/resources/the-code/world-anti-doping-code
[2] Treść Przepisów Antydopingowych POLADA oraz innych dokumentów związanych z funkcjonowaniem POLADA dostępna na oficjalnej stronie internetowej POLADA: https://www.antydoping.pl/regulacje/
