Tematyka dotycząca niewłaściwego zachowania uczestników zawodów sportowych to od zawsze kwestia bardzo elektryzujący miłośników sportu. Każdy kibic, a dosyć często również osoby niekoniecznie interesujące się sportem, wiedzą lub choć raz w życiu słyszeli o tym, że zawodnik, w związku z czynem jaki popełnił będąc uczestnikiem zawodów sportowych, otrzymał od sędziego zawodów upomnienie, żółtą lub wręcz czerwoną kartkę. Mówiąc o żółtej oraz czerwonej kartce w pierwszej kolejności na myśl przychodzą zasady jakie w tej kwestii obowiązują w piłce nożnej, czyli w dużym skrócie formie usankcjonowanego ostrzeżenia dla uczestnika meczu piłkarskiego (zawodnika, członka sztabu szkoleniowego) lub jak w przypadku czerwonej kartki – wykluczenia z dalszego uczestnictwa w danych zawodach (a bardzo często również dalszych obostrzeń). Zdecydowanie bardziej zróżnicowanie wygląda to zagadnienie w odniesieniu do meczów siatkarskich, na których chciałbym się skupić w dzisiejszym wpisie.
Reguły odnoszące się między innymi do zasad, sygnalizacji oraz sankcji w związku z niewłaściwym zachowaniem uczestników meczów piłki siatkowej w Polsce określone zostały w siódmym rozdziale Oficjalnej interpretacji przepisów gry w piłkę siatkową w Polsce (obowiązującym w latach 2022-2024).
W tym miejscu warto wskazać, że co do zasady uczestnik meczu siatkarskiego zobowiązany jest zachowywać się uprzejmie i z szacunkiem, zgodnie z zasadami fair play, nie tylko w stosunku do sędziów, ale również do działaczy, przeciwników, członków swojego zespołu oraz widzów. Ponadto należy podkreślić, że omawiane przepisy wprowadzają rozróżnienie niewłaściwych zachowań na niepodlegające sankcjom oraz na niewłaściwe zachowania, które podlegają sankcjom. Co ciekawe do pierwszej grupy zachowań należą przewinienia, które nie wypełniają znamion najniższej kategorii niewłaściwych zachowań. Stąd też warto rozróżnić o jakich kategoriach jest mowa. Otóż niewłaściwe zachowanie podlegające sankcjom zostało sklasyfikowane w trzech kategoriach w zależności od wagi przekroczenia obowiązujących norm. W związku z tym do pierwszej kategorii przewinień należą zachowania o charakterze grubiańskim, czyli gesty lub słowa pogardliwe, sprzeczne z dobrymi manierami lub zasadami moralnymi. Do drugiej kategorii niewłaściwych zachowań zaliczają się zachowania obraźliwe – zniesławiające lub obraźliwe gesty czy słowa. W ostatniej grupie określającej najcięższe przewinienia umieszczono atak fizyczny, agresję lub grożenie.
Należy podkreślić, że to osoba sędziego pierwszego jest zobligowana zapobiegać osiąganiu przez członków zespołów zachowania podlegającego sankcjom. Wspomniana prewencja może odbywać się w dwóch etapach:
- Etap 1: w formie ustnego upomnienia za pośrednictwem grającego kapitana;
- Etap 2: wymierzeniu żółtej kartki dla członka zespołu (ta forma upomnienia nie jest sankcją, a jedynie informacją o udzieleniu upomnienia, które zapisywane jest w protokole zawodów, lecz nie skutkuje żadnymi innymi konsekwencjami.
Jeżeli jednak przytoczone powyżej środki prewencyjne okażą się niewystarczające to sędzia pierwszy zgodnie ze swoją oceną stopnia danego przewinienia stosuje (zapisywane następnie w protokole zawodów) następujące sankcje: kara, wykluczenia lub dyskwalifikacja.
Kara, która sygnalizowana jest czerwoną kartką, wymierzana jest w przypadku wystąpienia pierwszego grubiańskiego zachowania w meczu i skutkuje przyznaniem przeciwnikowi punktu oraz zagrywki.
Następnym rodzajem omawianych sankcji jest wykluczenie. Wykluczenie wymierzane jest w przypadku zaistnienia pierwszego obraźliwego zachowania członka zespołu lub drugiego zachowania o charakterze grubiańskim. Członek zespołu, w stosunku do którego udzielono sankcji wykluczenia, nie może brać udziału w dalszej części danego seta i zobowiązany jest udać się do szatni swojego zespołu do czasu zakończenia trwającego seta. Omawiana sankcja nie zakłada jednak dalszych konsekwencji takich jak np. przyznanie punktu drużynie przeciwnej. Jako ciekawostkę należy wskazać sposób w jaki sędzia pierwszy sygnalizuje sankcję wykluczenia. Otóż jest to jednoczesne „pokazanie” żółtej i czerwonej kartki trzymanej razem.
Ostatnią, a jednocześnie najbardziej dotkliwą sankcją jest dyskwalifikacja. Ten rodzaj sankcji wymierzany jest w stosunku do członka zespołu, który zachował się agresywnie (również groźba agresji) lub po raz drugi zachował się obraźliwie lub po raz trzeci zachował się grubiańsko. Zdyskwalifikowany członek zespołu jeśli znajduje się na placu gry musi zostać zmieniony (regulaminowo lub w trybie zmiany narzuconej) i następnie udać się do szatni swojego zespołu aż do momentu zakończenia meczu. Ta sankcja – podobnie jak wykluczenie – nie powoduje innych konsekwencji w trakcie trwania zawodów, a jej sygnalizacja w sposób subtelny różni się od wykluczenia tym, iż sędzia udziela dyskwalifikacji poprzez jednoczesne „pokazanie” żółtej i czerwonej kartki, jednak tym razem trzymanych osobno.
Na zakończenie dodać należy, że wszystkie sankcje za niewłaściwe zachowanie są sankcjami indywidualnymi, pozostają w mocy przez cały mecz oraz są zapisywane w protokole zawodów. Ponadto powtórne niewłaściwe zachowanie tego samego członka zespołu w tym samym meczu skutkuje progresywnym charakterem nakładanych sankcji, a sankcje będące wykluczeniem lub dyskwalifikacją za zachowanie obraźliwe albo agresywne nie wymagają udzielenia wcześniejszych niższych sankcji lub środków o charakterze prewencyjnym.
