W życiu każdego człowieka pewne są tylko dwie rzeczy: śmierć i podatki. Na ten drugi temat brakłoby miejsca na ramach tego bloga, bo jak dawno temu policzyłem sama ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych zmieniała się przynajmniej raz w miesiącu…ale nie o tym dzisiaj.
Nasz racjonalny ustawodawca, zapewne chcąc ulżyć pogrążonym w żałobach rodzinach, w dniu 18 października 2015 r. dokonał niewielkiej jak na możliwości obecnego jeszcze Sejmu zmiany Kodeksu cywilnego. Ta nowela jest jednak o tyle istotna, iż wnosi nowe, korzystne dla spadkobierców zasady przyjęcia spadku.
Przed zmianą ustawy co do zasady jeżeli spadkobierca nie złożył w ciągu pół roku od dowiedzenia się o tytule swego powołania oświadczenia o odrzuceniu spadku albo przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza, to oznaczało proste przyjęcie spadku. W praktyce prowadziło to nierzadko do sytuacji, w której osoby nieporadne nie odrzucały w terminie półrocznym spadku i były obarczane długami swych krewnych. Zgodnie z Kodeksem cywilnym spadkobierca ponosił bowiem odpowiedzialność za długi spadkowe bez ograniczenia.
Ustawodawca zmienił tę zasadę i od dnia 18 października 2015 r. brak oświadczenia o odrzuceniu spadku albo jego przyjęciu w terminie półrocznym o uzyskaniu wiedzy o tytule powołania do spadku oznacza, iż spadkobierca przyjmuje spadek z dobrodziejstwem inwentarza. Powyższe oznacza, iż spadkobierca ponosi w takim przypadku odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w wykazie inwentarza albo spisie inwentarza stanu czynnego spadku. Ustawodawca przewidział również sytuację, w której spadkodawca nie jest do końca uczciwy, a więc zastrzegł, iż powyższe ograniczenie odpowiedzialności odpada, jeżeli spadkobierca podstępnie pominął w wykazie inwentarza lub podstępnie nie podał do spisu inwentarza przedmiotów należących do spadku lub przedmiotów zapisów windykacyjnych albo podstępnie uwzględnił w wykazie inwentarza lub podstępnie podał do spisu inwentarza nieistniejące długi.
Nowela przynosi też kolejną zmianę, również ułatwiającą życie spadkobiercom. Otóż zamiast kosztownego spisu inwentarza wykonywanego przez komornika, spadkobierca, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, zapisobierca windykacyjny lub wykonawca testamentu mogą złożyć w sądzie albo przed notariuszem wykaz inwentarza. Co więcej, wykaz inwentarza może zostać złożony wspólnie przez więcej niż jednego spadkobiercę, zapisobiercę windykacyjnego lub wykonawcę testamentu. W wykazie inwentarza z należytą starannością ujawnia się przedmioty należące do spadku oraz przedmioty zapisów windykacyjnych, z podaniem ich wartości według stanu i cen z chwili otwarcia spadku, a także długi spadkowe i ich wysokość według stanu z chwili otwarcia spadku. W razie ujawnienia po złożeniu wykazu inwentarza przedmiotów należących do spadku, przedmiotów zapisów windykacyjnych lub długów spadkowych pominiętych w wykazie inwentarza składający wykaz uzupełnia go. Do uzupełnienia wykazu stosuje się przepisy dotyczące składania wykazu inwentarza.
Spadkobierca, który złożył wykaz inwentarza spłaca długi spadkowe zgodnie ze złożonym wykazem. Nie może jednak zasłaniać się brakiem znajomości wykazu inwentarza złożonego przez innego spadkobiercę, zapisobiercę windykacyjnego lub wykonawcę testamentu. Od chwili sporządzenia spisu inwentarza spadkobierca spłaca długi spadkowe zgodnie ze sporządzonym spisem.
Wprowadzenie powyższych zasad implikowało również zmianę przepisu stanowiącego o ograniczeniu odpowiedzialności za długi spadkowe. I tak przepis ten w nowym brzmieniu wskazuje, że spadkobierca, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza i spłacił niektóre długi spadkowe, a nie wiedział i przy dołożeniu należytej staranności nie mógł się dowiedzieć o istnieniu innych długów spadkowych, ponosi odpowiedzialność za niespłacone długi spadkowe tylko do wysokości różnicy między wartością stanu czynnego spadku a wartością świadczeń spełnionych na zaspokojenie długów spadkowych, które spłacił. Spadkobierca, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza i spłacając niektóre długi spadkowe, wiedział lub przy dołożeniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o istnieniu innych długów spadkowych, ponosi odpowiedzialność za te długi ponad wartość stanu czynnego spadku, jednakże tylko do takiej wysokości, w jakiej byłby obowiązany je zaspokoić, gdyby spłacał należycie wszystkie długi spadkowe. Nie dotyczy to spadkobiercy niemającego pełnej zdolności do czynności prawnych oraz spadkobiercy, co do którego istnieje podstawa do jego ubezwłasnowolnienia.
Końcowo podkreślenia wymaga, że zgodnie z przepisami przejściowymi omówionych powyżej przepisów nie stosuje się do spadków otwartych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy. Przypominam, że spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy.
