O tym jak istotna jest profesjonalna pomoc prawna wie każdy radca prawny bądź adwokat, niezależnie od wagi świadczonej usługi, czy formy wykonywania zawodu. Na krótko przed wyborami również posłowie odkryli tę oczywistość, uchwalając nową ustawę z dnia 25 czerwca 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej.
Jednym z głównych założeń tej ustawy jest udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej przed powołane do tego podmioty.
Ustawodawca wskazał, co obejmuje definicja nieodpłatnej pomocy prawnej, a czego nie obejmuje. I tak, nieodpłatna pomoc prawna obejmuje poinformowanie osoby uprawnionej o obowiązującym stanie prawnym, o przysługujących jej uprawnieniach lub o spoczywających na niej obowiązkach lub wskazanie osobie uprawnionej sposobu rozwiązania jej problemu prawnego. Takie świadczenie obejmuje również pomoc w sporządzeniu projektu pisma w sprawach, o których mowa jak wyżej, przy czym nie dotyczy to pism procesowych w toczącym się postępowaniu przygotowawczym lub sądowym i pism w toczącym się postępowaniu sądowo administracyjnym. Ustawodawca taką pomocą obejmuje jednak sporządzenie projektu pisma wszczynającego postępowanie sądowe lub sądowo-administracyjne, a także pisma o zwolnienie od kosztów sądowych lub ustanowienie pełnomocnika z urzędu w postępowaniu sądowym lub ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego w postępowaniu sądowo administracyjnym.
Ustawodawca wyraźnie zastrzega, że nieodpłatna pomoc prawna nie obejmuje spraw podatkowych związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, z zakresu prawa celnego, dewizowego i handlowego oraz związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, za wyjątkiem przygotowania do rozpoczęcia tej działalności.
Co istotne, w ustawie ograniczono podmiotowo zakres jej zastosowania. I tak, nieodpłatna pomoc prawna przysługuje wyłącznie osobom fizycznym, spełniającym kryteria ustawowe. Z takiej pomocy mogą skorzystać osoby, którym w okresie 12 miesięcy poprzedzających zwrócenie się o udzielenie nieodpłatnej pomocy prawnej zostało przyznane świadczenie z pomocy społecznej na podstawie odrębnej ustawy i wobec których w tym okresie nie wydano decyzji o zwrocie nienależnie pobranego świadczenia. Objęte pomocą są również osoby posiadające ważną Kartę Dużej Rodziny, o której mowa w odrębnej ustawie. Ustawodawca daje też możliwość skorzystania z takiego świadczenia osobom, które uzyskały zaświadczenie, o którym mowa w ustawie z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego, bądź które która posiadają ważną legitymację weterana albo legitymację weterana poszkodowanego, o których mowa w odrębnej ustawie. Ponadto mogą z niej korzystać osoby, które nie ukończyły 26 lat, bądź które ukończyły 65 lat. Ustawodawca wprowadził też kategorię „nadzwyczajną” osób objętych pomocą, wskazując, że mogą z niej skorzystać również osoby, które w wyniku wystąpienia klęski żywiołowej, katastrofy naturalnej lub awarii technicznej znalazła się w sytuacji zagrożenia lub poniosła straty.
Co ważne, nieodpłatnej pomocy prawnej może udzielać osobiście jedynie adwokat lub radca prawny, a w szczególnie uzasadnionych przypadkach z ich upoważnienia aplikant adwokacki lub aplikant radcowski. Adwokat lub radca prawny może tylko z ważnych powodów odmówić udzielenia nieodpłatnej pomocy prawnej, informując osobę uprawnioną o innych punktach nieodpłatnej pomocy prawnej na obszarze powiatu. Istotne jest tu również zastrzeżenie, iż nie każdy adwokat lub radca prawny będzie uprawniony do świadczenia takiej pomocy. Jak wskazuje ustawa, takiej pomocy udziela jedynie adwokat lub radca prawny na podstawie umowy zawartej z powiatem.
Przy czym ustawodawca zastrzega, iż powierza się prowadzenie połowy punktów nieodpłatnej pomocy prawnej organizacji pozarządowej prowadzącej działalność pożytku publicznego. W takiej sytuacji w punktach nieodpłatnej pomocy prawnej powierzonych do prowadzenia organizacji pozarządowej pomocy może udzielać także doradca podatkowy – w zakresie prawa podatkowego, z wyłączeniem spraw podatkowych związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej oraz osoba, która ukończyła wyższe studia prawnicze i uzyskała tytuł magistra lub zagraniczne studia prawnicze uznane w Rzeczypospolitej Polskiej, posiada co najmniej trzyletnie doświadczenie w wykonywaniu wymagających wiedzy prawniczej czynności bezpośrednio związanych ze świadczeniem pomocy prawnej, a także korzysta z pełni praw publicznych oraz ma pełną zdolność do czynności prawnych oraz nie była karana za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub przestępstwo skarbowe.
Nieodpłatna pomoc prawna powinna być udzielana w punkcie nieodpłatnej pomocy prawnej w przeciętnym wymiarze 5 dni w tygodniu przez co najmniej 4 godziny dziennie. Powołane do tego instytucje powinny również wskazać gminne lub powiatowe lokale, w których będą usytuowane punkty nieodpłatnej pomocy prawnej oraz harmonogram wskazujący dni i godziny, w których będzie udzielana nieodpłatna pomoc prawna.
W chwili obecnej ustawę przekazano Prezydentowi i Marszałkowi Senatu. Przy czym projekt ustawy wskazuje, iż jej zapisy dotyczące świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej przez adwokatów i radców prawnych oraz przez organizacje pozarządowe prowadzące działalność pożytku publicznego wchodzą w życie już z dniem 31 sierpnia 2015 r.
Należy się więc spodziewać, że ten projekt ustawy w części opisanej jak wyżej wejdzie w życie z końcem wakacji.
