Problem niewystarczalności przepisów dotyka niemalże wszystkich gałęzi prawa. Ciągle zmieniająca się i zaskakująca rzeczywistość stawia praktyków przed trudnym zadaniem – muszą stosować z reguły „sztywne” przepisy w bardzo „elastycznych” warunkach. Podobne sytuacje mają miejsce również na gruncie prawa upadłościowego i naprawczego, które ostatnio coraz częściej pojawia się na naszym blogu. Najnowsza uchwała Sądu Najwyższego może pozwolić jedną z nich wyeliminować, o czym poniżej.
Zgodnie z ogólną zasadą wyrażoną art. 127 ustawy prawo upadłościowe i naprawcze bezskuteczne w stosunku do masy upadłości są czynności prawne dokonane przez upadłego w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, którymi rozporządził on swoim majątkiem, jeżeli dokonane zostały nieodpłatnie albo odpłatnie, ale wartość świadczenia upadłego przewyższa w rażącym stopniu wartość świadczenia otrzymanego przez upadłego lub zastrzeżonego dla upadłego lub dla osoby trzeciej. W takiej sytuacji podmioty biorące udział w postępowaniu upadłościowym danego dłużnika mogą taką czynność zaskarżyć. Powództwo może wytoczyć syndyk, nadzorca sądowy albo zarządca (którzy nie ponoszą z tej okazji opłat sądowych). Jednak nie można żądać uznania czynności za bezskuteczną po upływie dwóch lat od dnia ogłoszenia upadłości, chyba że na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego uprawnienie to wygasło wcześniej. Termin ten nie ma zastosowania, gdy żądanie uznania czynności za bezskuteczną zgłoszone zostało w drodze zarzutu.
Związku z powyższymi regulacjami pojawiała się wątpliwość co w przypadku, gdy w toku postępowania upadłościowego dojdzie do zmiany sposobu jego prowadzenia np. poprzez uchylenie układu. Czy taka sytuacja otwiera dla syndyka dwuletni termin dla wytoczenia powództwa o uznanie czynności prawej za bezskuteczną, jeżeli upłynął już ten termin liczony od pierwotnego dnia ogłoszenia upadłości z możliwością zawarcia układu? Z takim pytaniem zmierzył się Sąd Najwyższy, który w Uchwale z dnia 16 września 2015 r., sygn. akt. III CZP 48/15, stwierdził że: „W razie uchylenia układu i otwarcia przez sąd zakończonego postępowania upadłościowego, syndyk może żądać uznania czynności prawnej upadłego za bezskuteczną w terminie dwóch lat od dnia otwarcia postępowania upadłościowego, chyba że na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego uprawnienie to wygasło wcześniej (art. 132 ust. 3 w związku z art. 304 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze, jedn. tekst: Dz.U. z 2015 r., poz. 233, ze zm.)”
W konsekwencji takiego stanowiska Sąd Najwyższy wyznaczył nowy nurt wykładni, zgodnie z którym w razie zmiany sposoby prowadzenia postępowania upadłościowego, termin do wytoczenia w/w powództwa przysługuje syndykowi na nowo. W innym wypadku mogłoby dochodzić do pokrzywdzenia poszczególnych wierzycieli, w szczególności tych, których wierzytelności powstały po ogłoszeniu upadłości układowej.
Z całą pewnością jest to bardzo potrzebne orzeczenie. Dzięki temu działania upadłego mające na celu uniemożliwienie wykonywania układu (np. poprzez wyprowadzenie majątku do innej spółki) mogą zostać skutecznie podważone w drodze skargi pauliańskiej.
