Budowanie marki, bez względu na dziedzinę przeważnie rozpoczyna się w pierwszej kolejności od określenia elementu rozpoznawczego, odróżniającego się na szerokim rynku od innych produktów lub usług podobnego typu. Określa się go mianem „znaku towarowego”. Jego prawną ochronę uzyskać można poprzez rejestrację w Urzędzie Patentowym Rzeczypospolitej Polskiej. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby postępowanie inicjowały podmioty działające w środowisku sportowym. Dzisiejszy wpis poświęcę na zaprezentowanie podstawowych rodzajów znaków towarowych oraz okoliczności, w których ochrona prawna nie może zostać im przyznana.
Rozpatrywanie zagadnień z dziedziny znaków towarowych nie może obyć się bez sięgnięcia po ustawę z dnia 30 czerwca 2000 r. – prawo własności przemysłowej (dalej: Ustawa)[1]. Odpowiadając na tytułowe pytanie, w pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę na art. 120 ust. 1 i 2 Ustawy, w którym Ustawodawca doprecyzował, co kryje się pod pojęciem „znak towarowy”.
Art. 120 ustawy – prawo własności przemysłowej
- Znakiem towarowym może być każde oznaczenie umożliwiające odróżnienie towarów jednego przedsiębiorstwa od towarów innego przedsiębiorstwa oraz możliwe do przedstawienia w rejestrze znaków towarowych w sposób pozwalający na ustalenie jednoznacznego i dokładnego przedmiotu udzielonej ochrony.
- Znakiem towarowym, w rozumieniu ust. 1, może być w szczególności wyraz, włącznie z nazwiskiem, rysunek, litera, cyfra, kolor, forma przestrzenna, w tym kształt towaru lub opakowania, a także dźwięk.
Z analizy przywołanego przepisu wynika, iż znakiem towarowym może być oznaczenie, możliwe do przedstawienia w sposób graficzny, przestrzenny lub dźwiękowy. Biorąc zaś pod uwagę działalność sportową prowadzoną przykładowo przez spółki, kluby, czy też stowarzyszenia, przeważnie wyodrębnia się następujące znaki towarowe:
a) znak słowny – będący wyrazem, ciągiem wyrazów, zdaniem,
b) znak graficzny – rysunek, ornament,
c) znak słowno-graficzny – będący kombinacją elementów słownych i graficznych.
Za znaki słowne przykładowo mogą zostać uznane nazwy klubów, ich dewizy, hasła marketingowe. Znakiem graficznym byłyby różnego rodzaju loga, obrazy, z kolei znakiem słowno-graficznym przeważnie jest herb klubu, który zawiera zarówno jego nazwę, jak i symbol graficzny.
Na pierwszy rzut oka wydaje się, że znaki towarowe mogą być ustalane w sposób dowolny. Nie jest to jednak zgodne z prawdą, bowiem Ustawodawca określił bezwzględne oraz względne przeszkody w ich skutecznej rejestracji. Pierwsze z przesłanek znalazły się w art. 1291 Ustawy, drugie natomiast w art. 1321. W doktrynie utartym jest pogląd, że bezwzględne przeszkody rejestracji odnoszą się zasadniczo do samego znaku, podczas gdy względne przeszkody dotyczą kolizji tego znaku z innymi prawami posiadającymi wcześniejsze pierwszeństwo. Przeszkody bezwzględne ustanowiono głównie w celu ochrony interesu publicznego, podczas gdy przeszkody względne mają na celu ochronę interesów innych przedsiębiorców.[2]
Zgodnie z art. 1291 Ustawy, nie udziela się ochrony właściwej dla znaków towarowych na oznaczenie, które m.in.:
a) nie nadaje się do odróżniania w obrocie towarów, dla których zostało zgłoszone,
b) składa się wyłącznie z elementów opisujących towar – znak towarowy ma identyfikować towar, a nie przekazywać o nim informacje,
c) składa się wyłącznie z elementów, które weszły do języka potocznego lub są zwyczajowo używane w uczciwych i utrwalonych praktykach handlowych – przykładami są: nylon, frappe, margaryna,
d) jest sprzeczne z porządkiem publicznym lub dobrymi obyczajami;
e) zawiera element o wysokiej wartości symbolicznej, w szczególności o charakterze religijnym, patriotycznym lub kulturowym, którego używanie obrażałoby uczucia religijne, patriotyczne lub tradycję narodową,
f) zawiera symbol Rzeczypospolitej Polskiej (godło, barwy lub hymn), znak sił zbrojnych, organizacji paramilitarnej lub sił porządkowych, reprodukcję polskiego orderu, odznaczenia lub odznaki honorowej, odznaki lub oznaki wojskowej bądź innego oficjalnego lub powszechnie używanego odznaczenia i odznaki
g) zawiera symbol obcego państwa, organizacji międzynarodowej.
Względne przeszkody rejestracji brane są pod uwagę w procesie rejestracyjnym przed Urzędem Patentowym, jedynie w sytuacji, w której zostanie złożony sprzeciw. Oznacza to, że nawet jeżeli znak towarowy spełnia przesłanki, które zostały wymienione poniżej, nie jest to przeszkodą do rejestracji, lecz może być podstawą sprzeciwu wobec rejestracji, o ile sprzeciw zostanie wniesiony. Innymi słowy sprzeciw zostanie uznany za zasadny m.in. w stosunku do znaku:
a) którego używanie narusza prawa osobiste lub majątkowe osób trzecich,
b) identycznego ze znakiem towarowym, na który udzielono prawa ochronnego z wcześniejszym pierwszeństwem na rzecz innej osoby dla identycznych towarów,
c) identycznego lub podobnego do znaku towarowego, jeżeli zachodzi ryzyko wprowadzenia odbiorców w błąd, które obejmuje, w szczególności ryzyko skojarzenia znaku zgłoszonego ze znakiem wcześniejszym,
d) identycznego lub podobnego do renomowanego znaku towarowego, jeżeli używanie zgłoszonego znaku bez uzasadnionej przyczyny mogłoby przynieść zgłaszającemu nienależną korzyść.
Ustalenie własnego znaku towarowego w zgodzie z powyższymi okolicznościami, a następnie jego pomyślna rejestracja w Urzędzie Patentowym powoduje nabycie przez Wnioskodawcę prawa wyłącznego używania znaku w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze RP przez okres 10 lat (art. 153 § 1 i 2 Ustawy).
Przywołane „używanie” znaku objawia się m.in. poprzez: umieszczanie go na towarach objętych prawem ochronnym lub ich opakowaniach, oferowaniu i wprowadzaniu tych towarów do obrotu, oferowaniu lub świadczeniu usług pod tym znakiem, umieszczaniu znaku na dokumentach związanych ze świadczeniem usług i wprowadzaniem towarów do obrotu, a także posługiwaniu się znakiem w celu reklamy.
Na pierwsze rzut oka widać zatem korzyści płynące z uzyskania prawa ochronnego na znak towarowy. Tym samym zachęcam do przeanalizowania, czy w prowadzonej działalności sportowej dysponują Państwo lub już korzystają z oznaczeń (herbów, haseł, logo), które mogą podlegać pod ochronę przewidzianą przepisami prawa własności przemysłowej.
[1] tj. z dnia 5 kwietnia 2017 r. (Dz.U. z 2017 r. poz. 776)
[2] M. Witkowska, Prawo własności przemysłowej. Komentarz. (red. A. Michalak), art. 1291, Legalis 2016
