Na łamach niniejszego bloga wielokrotnie pisałem już o kwestiach bezumownego korzystania z rzeczy. Na razie były to teksty wyłącznie o nieruchomościach, gdyż ten temat przewija się najczęściej.
Ostatnio zostało mi jednak zadane pytanie, czy jest możliwe dochodzenie roszczeń z tytułu bezumownego korzystania z rzeczy ruchomej? Intuicyjnie potwierdziłem tę możliwość, bo dlaczego miałyby istnieć jakieś przeszkody. Przepisy dot. ochrony własności zawarte w Kodeksie cywilnym nie zawierają w tym względzie żadnych ograniczeń (nie licząc pewnych modyfikacji względem nieruchomości).
Zanim przejdę do tradycyjnego już przykładu, przypomnę co jest rzeczą ruchomą. Kodeks cywilny nie zawiera ustawowej definicji rzeczy ruchomej. Przyjąć więc można, że rzeczami ruchomymi są te przedmioty materialne, które nie są nieruchomościami.
Pora zatem na przykłady.
W jednej ze spraw zakończonej przed Sądem Okręgowym w Krakowie powód domagał się zasądzenia od pozwanego R. M. kwoty 5.886,00 zł z odsetkami ustawowymi i kosztami procesu tytułem odszkodowania za bezumowne korzystanie z rzeczy tj. barakowozu, wydanego pozwanemu w grudniu 2007 roku, zgodnie z umową z dnia 18 grudnia 2007r. Wskazał, iż umowa została zawarta w imieniu pozwanego przez jego pracownika (…) i zawierała ogólne warunki umowne, gdzie przewidziano w pkt II ust.2 możliwość naliczenia takiej opłaty w wysokości podwójnej stawki czynszu za każdy miesiąc bezumownego korzystania z barakowozu. W ocenie sądu pierwszej instancji „roszczenie powoda oparte na art. 224 i 225 Kc zasługiwało na uwzględnienie co do kwoty 4.800 zł. Sąd nie uwzględnił dochodzonego przez powoda podatku VAT wyrażającego się w różnicy pomiędzy kwotą dochodzoną a zasadzoną. Czynsz umowny stanowił kwotę 200 zł netto, a należny podatek VAT nie stanowił pożytku pożytku powoda (w rozumieniu art. 53 § 2 Kc), to odszkodowanie, od którego powód nie odprowadzałby podatku VAT, należy ustalić w odniesieniu do czynszu w kwocie netto i winno ono wynieść 400 zł miesięcznie.” Utrzymując powyższe rozstrzygnięcie sąd drugiej instancji stwierdził, że „W przypadku gdy rzecz najęta nie zostaje zwrócona w terminie w obrocie gospodarczym często wprowadza się zapis dotyczący wysokości odszkodowania za bezumowne z niej korzystanie, a to w celu uniknięcia wątpliwości co do wysokości odszkodowania. W takich bowiem przypadkach właściciel zmuszony byłby do wykazania jaką wysokość czynszu by uzyskał gdyby rzecz została mu zwrócona w terminie. Ustalenie tej wysokości „z góry” zwalnia go z tego obowiązku.” (tak wyrok Sądu Okręgowego w Krakowie Wydział XII Gospodarczy – Odwoławczy z dnia 27 sierpnia 2014 r., sygn. XII Ga 118/14, źródło: Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych).
Bezumownemu korzystaniu z rzeczy ruchomych mogą podlegać tak wyjątkowe rzeczy, jak stoły do snookera czy stoły do poola. W jednej ze spraw dotyczącej właśnie w/w przedmiotów sąd orzekając o obowiązku zapłaty ustalił, że „Wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z wyposażenia należącego do właścicielki klubu bilardowego przez pozwaną Sąd potraktował jako dochód jaki mogłaby ona osiągnąć, gdyby oddała ruchomości te w najem lub dzierżawę. Powołał się tu na orzecznictwo, gdzie przyjmuje się, że wynagrodzenie od samoistnego posiadacza w złej wierze nie stanowi odszkodowania, lecz wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy. Gdyby bowiem posiadanie cudzej rzeczy było osadzone w stosunkach umownych, korzystający byłby zobowiązany do określonego świadczenia pieniężnego. Wobec tego Sąd Okręgowy uznał, że wynagrodzenie powinno odpowiadać dochodowi, jaki właściciel mógłby osiągnąć na podstawie ważnego stosunku prawnego, na przykład umowy najmu czy dzierżawy. Czynsz taki co do zasady jest ustalany według zasad rynkowych panujących w danym okresie, na danym terenie. Wysokość świadczenia pieniężnego powinna być zatem ustalona w oparciu o ceny występujące na rynku za korzystanie z rzeczy określonego rodzaju.” Powyższe ustalenia zostały utrzymane przez Sąd Apelacyjny (tak wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie I Wydział Cywilny z dnia 17 marca 2017 r., sygn. I ACa 25/16, źródło: SAOS).
