Posadowienie urządzeń przesyłowych na cudzej nieruchomości winno być co do zasady regulowane w drodze ustanowienia służebności przesyłu. Zdarzają się jednak sytuacje, kiedy z różnych względów droga cywilna nie jest możliwa. Wtedy ustawodawca przewiduje różnego rodzaju narzędzia administracyjne, które opisuje m. in. w ustawie z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tj. z dnia 14 grudnia 2017 r., Dz.U. z 2018 r. poz. 121), ustawa z dnia 24 lipca 2015 r. o przygotowaniu i realizacji strategicznych inwestycji w zakresie sieci przesyłowych (tj. z dnia 30 stycznia 2018 r., Dz.U. z 2018 r. poz. 404), czy ustawa z dnia 24 kwietnia 2009 r. o inwestycjach w zakresie terminalu regazyfikacyjnego skroplonego gazu ziemnego w Świnoujściu (tj. z dnia 22 listopada 2017 r., Dz.U. z 2017 r. poz. 2302).
Administracyjny tryb ograniczenia prawa własności jest konkurencyjny do tryby cywilnego ustanowienia służebności przesyłu, co jest pokłosiem m. in. uchwały Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 6 czerwca 2014 r. (sygn. III CZP 107/13).
Również sądy administracyjne zauważają tę prawidłowość. W jednym z orzeczeń WSA w Białymstoku wskazywał wręcz, że „W razie otrzymania przez przedsiębiorcę przesyłowego na podstawie ustawy o gospodarce nieruchomościami decyzji administracyjnej, przyznającej prawo wstępu i korzystania z cudzej nieruchomości, na której są posadowione urządzenia przesyłowe, nie jest potrzebne występowanie o ustanowienie służebności przesyłu, a nawet nie ma tytułu do ustanawiania wówczas takiej służebności, gdyż przedsiębiorca ma w postaci decyzji uprawnienie do ingerencji w cudze prawo własności w takim samym zakresie, w jakim nastąpiłoby to na podstawie służebności. Decyzja administracyjna nie jest z kolei potrzebna, jeżeli właściciel nieruchomości wyrazi zgodę na odpłatne lub nieodpłatne korzystanie z nieruchomości przez przedsiębiorcę przesyłowego i zostaje zawarta między nim a właścicielem swoista umowa, podobna do użyczenia lub umowy najmu.” (tak w nieprawomocnym wyroku z dnia 12 grudnia 2017 r., sygn. II SA/Bk 325/17, źródło: CBOSA).
Ustanowienie ograniczeń na prawie własności w trybie administracyjnym nie pozostaje oczywiście nieodpłatne.
W powołanym jak wyżej orzeczeniu sąd administracyjny wskazywał wręcz, że „W razie ustanowienia służebności przesyłu drogą umowy lub przez wydanie orzeczenia sądowego należy określić wynagrodzenie (art. 305 [2] KC), a w wypadku decyzji administracyjnej, poprzedzonej zgodą właścicieli nieruchomości lub bez tej zgody, powinno zostać wypłacone odszkodowanie, określone również na drodze administracyjnej.”
Sąd administracyjny wskazał w powyższym orzeczeniu również na sposób wyliczenia tego odszkodowania, wyjaśniając, że „Te ostanie odszkodowanie (w postępowaniu administracyjnym), z mocy art. 128 ust. 4 ustawy o gospodarce nieruchomościami, powinno odpowiadać tylko wartości poniesionych szkód, a ponadto, jeżeli wskutek tych zdarzeń zmniejszy się wartość nieruchomości, odszkodowanie powiększa się o kwotę odpowiadającą temu zmniejszeniu. Z racji przedstawionych powyżej, w postępowaniu administracyjnym szkoda nie może być wyliczana w ten sam sposób jak wyliczane jest wynagrodzenie w postępowaniu cywilnym w sytuacji ustanowienia służebności przesyłu. Odszkodowanie administracyjne nie obejmuje więc m.in. rekompensaty za zgodę właściciela na funkcjonowanie linii energetycznej, z tytułu wpisania obciążenia do księgi wieczystej, czy też z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości.”
Co zatem powinno zawierać takie odszkodowanie przyznawane w trybie administracyjnym? Tu również warto odwołać się do tezy zaczerpniętej z wyroku WSA tym razem szczecińskiego, który wprost wskazał, że „Z art. 128 ust. 4 ustawy o gospodarce nieruchomościami można wywieść, że wysokość odszkodowania za szkody wynikłe z ograniczenia sposobu korzystania z nieruchomości powinna obejmować dwa elementy: wartość poniesionych szkód (pieniężne wyrównanie zniszczeń) oraz zmniejszenie wartości nieruchomości wskutek trwałego usytuowania na niej urządzeń przesyłowych.” (tak w prawomocnym wyroku z dnia 8 listopada 2017 r., sygn. II SA/Sz 985/17, źródło: CBOSA).
