Dużo się mówi i jeszcze więcej pisze na temat ułatwień, jakie ma nieść ustawa z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2020 r. poz. 568).
Przewidziane tam instytucje, jak zwolnienie składek na ZUS (czy to przedsiębiorcy, czy zatrudnianych przez niego pracowników), dofinansowanie wynagrodzeń pracowniczych, czy inne benefity nie dotyczą jednak wszystkich. Część przedsiębiorców póki co udogodnień w prowadzeniu działalności jest pozbawiona (choć w drugiej wersji tarczy antykryzysowej wprowadzono kilka nowości). Czy to jednak oznacza, że nie ma formalnych narzędzi, aby ulżyć w bieżącej działalności przedsiębiorcy?
Otóż wystarczy sięgnąć do „konstytucji” postępowania podatkowego, jaką jest Ordynacja podatkowa, aby znaleźć podstawowe, ale dość daleko idące instrumenty ułatwiające działalność podatnikom.
W rozdziale 7a ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (tj. z dnia 25 kwietnia 2019 r., Dz.U. z 2019 r. poz. 900) znalazły się rozwiązania dotyczące udzielania ulg w spłacie zobowiązań podatkowych.
I tak, zgodnie z art. 67a § 1 Ordynacji podatkowej Organ podatkowy, na wniosek podatnika, z zastrzeżeniem art. 67b, w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym, może:
- odroczyć termin płatności podatku lub rozłożyć zapłatę podatku na raty;
- odroczyć lub rozłożyć na raty zapłatę zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę lub odsetki od nieuregulowanych w terminie zaliczek na podatek;
- umorzyć w całości lub w części zaległości podatkowe, odsetki za zwłokę lub opłatę prolongacyjną.
Z kolei przywołany art. 67b w § 1 wskazuje, że Organ podatkowy na wniosek podatnika prowadzącego działalność gospodarczą może udzielać ulg w spłacie zobowiązań podatkowych, określonych w art. 67a:
- które nie stanowią pomocy publicznej;;
- które stanowią pomoc de minimis - w zakresie i na zasadach określonych w bezpośrednio obowiązujących aktach prawa wspólnotowego dotyczących pomocy w ramach zasady de minimis;
- które stanowią pomoc publiczną m.in.:
a) udzielaną w celu naprawienia szkód wyrządzonych przez klęski żywiołowe lub inne nadzwyczajne zdarzenia,
b) udzielaną w celu zapobieżenia lub likwidacji poważnych zakłóceń w gospodarce o charakterze ponadsektorowym,
g) na zatrudnienie,
i) na restrukturyzację.
Jak wskazuje się w orzecznictwie „wynikająca z art. 67a § 1 pkt 3 Ordynacji podatkowej norma prawna nie wyznacza w sposób kategoryczny prawnych konsekwencji dla określonego rodzaju stanów faktycznych, pozostawiając to uznaniu organu podatkowego. Ustawodawca zastrzegł bowiem, że w przypadku wystąpienia ważnego interesu podatnika lub interesu publicznego organ podatkowy może na wniosek podatnika umorzyć w całości lub w części zaległości podatkowe, odsetki za zwłokę lub opłatę prolongacyjną. Komentowany przepis wprowadza do systemu prawa podatkowego tzw. luz decyzyjny. Decyzje organów podatkowych mają w tych sprawach charakter uznaniowy. Powyższe nie oznacza, że swoboda w przyznawaniu tego rodzaju ulg jest niczym nieograniczona. Wykładnia gramatyczna przepisu art. 67a § 1 Ordynacji podatkowej daje podstawę do stwierdzenia, że do uznania administracyjnego, a więc możliwości wyboru określonego kierunku rozstrzygnięcia dochodzi po ustaleniu, iż w sprawie zaistniała przesłanka w postaci "ważnego interesu podatnika" lub "interesu publicznego". Jeśli żadna z tych przesłanek nie jest spełniona, organ podatkowy nie ma w tym zakresie możliwości wyboru konsekwencji prawnych i nie może przyznać wnioskowanej ulgi w spłacie podatku. Natomiast wykazanie istnienia którejś z wymienionych przesłanek, choć pozwala organowi podatkowemu na zastosowanie tej ulgi, to jednak do tego nie zobowiązuje.” (tak np. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego siedziba w Białymstoku z dnia 18 grudnia 2019 r., I SA/Bk 491/19).
Kiedy zatem organ powinien poważnie rozważyć udzielenie wskazywanych w w/w przepisie ulg? Otóż, korzystając z w/w pojęć powinien on ustalić, czy wykazanie przez podatnika konkretnych okoliczności spełniało kryterium "ważnego interesu podatnika". Te okoliczności winny być wyjątkowe, niezależne od woli oraz sposobu postępowania podatnika (np. klęski żywiołowe, zdarzenia losowe) i jednocześnie uniemożliwiające mu wywiązanie się z ciążących na nim obowiązków względem Skarbu. Wskazówką dla udzielenia ulgi powinien być też fakt, iż niezależne od podatnika okoliczności w żaden sposób nie mogą zostać zaspokojone bez doraźnej pomocy ze strony organów skarbowych. Z kolei nakaz uwzględnienia "interesu publicznego" oznacza taką dyrektywę postępowania, zgodnie z którą należy mieć na względzie respektowanie wartości wspólnych dla całego społeczeństwa, takich jak sprawiedliwość, równość, bezpieczeństwo, zaufanie obywateli do organów władzy, sprawność działania aparatu państwowego, a także sytuację, gdy zapłata zobowiązania podatkowego spowoduje konieczność sięgania przez podatnika do środków pomocy państwa (por. wyrok NSA z dnia 22 kwietnia 1999 r., sygn. akt SA/Sz 850/98, czy wyrok WSA w Kielcach z dnia 21l lipca 2016r., sygn. I SA/Ke 365/16).
Nie powinno ulegać wątpliwości, że w sytuacji, w której obecnie znajdują się podatnicy, jeśli kryzys, który obecnie ich dotyka wynika ze stanu wywołanego epidemią koronawirusa, organy podatkowe powinny wykazać się większą wrażliwością na potrzeby zgłaszane przez wnioskujących o ulgi petetntów. Opisane jak wyżej okoliczności, choć nadal pozostają w reżimie tzw. luzu decyzyjnego organu podatkowego, powinny być silnym argumentem za przyznaniem jednej z wymienionych na wstępie ulg. W przypadkach uzasadnionych ważnym interesem podatnika, czy interesem publicznym przyznanie takiej ulgi będzie jak najbardziej zasadne.
