Czy można zawrzeć małżeństwo, pomimo tego, że brak jest wewnętrznej woli jednego lub obu nupturientów do jego zawarcia? Okazuje się, że tak. I w pewnych przypadkach powoduje to nieważność małżeństwa na gruncie kościelnym. Norma kanonu 1101 par. 2 KPK wskazuje bowiem, że „Jeśli jednak jedna ze stron albo obydwie pozytywnym aktem woli wykluczyłyby samo małżeństwo lub jakiś istotny element małżeństwa, albo jakiś istotny przymiot, zawierają je nieważnie.”.
W powyższym przepisie mowa jest o tzw. symulacji woli zawarcia małżeństwa, która może być całkowita, jeśli obejmuje całą instytucję małżeństwa, bądź częściowa jeśli obejmuje jego istotny element, czy przymiot.
Norma wskazuje też na tzw. pozytywny akt woli wykluczający małżeństwo. Nie wystarczy więc sama wola symulującego nupturienta, ale również jej zewnętrzne ujawnienie. W jaki sposób taka wola może się ujawnić? Fakty przemawiające za symulacją całkowitą to np. związek pomiędzy krótkim okresem trwania wspólnoty małżeńskiej i przedślubną oziębłością symulującego względem partnera, wątpliwości jednego z małżonków w momencie samej celebracji małżeństwa, odmowa dopełnienia małżeństwa, czy wreszcie taki „szczegół” jak spóźnienie się symulującego na ceremonię ślubną. Faktami, które mogą wskazywać na symulację w okresie przedślubnym jest np. brak miłości narzeczeńskiej, czy wręcz oziębłość względem partnera.
Co skłania do symulowania woli zawarcia małżeństwa? Np. chęć uprawomocnienia dziecka pozamałżeńskiego, korzyści majątkowe, czy wreszcie korzyści niemajątkowe takie jak zaspokojenie pożądliwości, zdobycia sławy, etc. To również są okoliczności, które mogą wskazywać na nieważności aktu małżeństwa.
W przypadku symulacji częściowej co prawda wolą stron jest zawarcie małżeństwa, ale wykluczeniu podlega jakiś istotny jego element. Z symulacją częściową będziemy więc mieli do czynienia w sytuacji, gdy np. jedno lub oboje nupturienci wykluczyli wierność małżeńską, czy wręcz same kontakty fizyczne pomiędzy nimi, bądź zastrzegli brak posiadania potomstwa. Takim częściowym wykluczeniem będzie również zastrzeżenie zawarcia małżeństwa z intencją możliwości jego zerwania – jest to wykluczenie nierozerwalności węzła.
Wskazać należy jednak, że udowodnienie powyższych okoliczności ograniczone jest wynikającym z kanonu 1101 par. 1 KPK domniemaniem, zgodnie z którym „Domniemywa się, że wewnętrzna zgoda odpowiada słowom lub znakom użytym przy zawieraniu małżeństwa.”.
