Uprawnienia organów administracji publicznej oraz zakres możliwych do podjęcia przez nie działań w przypadku wystąpienia zachorowań chorobami zakaźnymi określa, przede wszystkim, ustawa o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Ustawa ta przewiduje szereg, możliwych do zastosowania działań prewencyjnych oraz zapobiegawczych.
Środkiem najbardziej ingerującym w prawa obywateli jest wprowadzenie stanu zagrożenia epidemiologicznego lub stanu epidemii. Jest to konsekwencją tego, że zastosować je można jedynie w najpoważniejszych sytuacjach, a mianowicie w przypadku ryzyka wystąpienia lub wystąpienia na danym obszarze zakażeń lub zachorowań na chorobę zakaźną w liczbie wyraźnie większej niż we wcześniejszym okresie albo wystąpienie zakażeń lub chorób zakaźnych dotychczas niewystępujących.
Stan zagrożenia epidemiologicznego lub stan epidemii wprowadzają wojewodowie na obszarze swoich województw, w drodze rozporządzeń. Jeśli jest to natomiast konieczne na obszarze przekraczającym obszar jednego województwa – odpowiednie rozporządzenie wydaje Minister Zdrowia. Rozporządzenia o wprowadzeniu stanu zagrożenia lub stanu epidemii ogłaszane są niezwłocznie i obowiązują od chwili ich ogłoszenia, a obowiązkach z nich wynikających obywatele są informowani w sposób zwyczajowo przyjęty na danym terenie.
Istotnym pytaniem jest, jakie obowiązki mogą wynikać z wprowadzenia stanu epidemii. Zgodnie z art. 46 ust. 4 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, wojewodowie i minister zdrowia w rozporządzeniach o wprowadzeniu stanu zagrożenia epidemiologicznego i stanu epidemii mogą ustanowić:
- czasowe ograniczenie określonego sposobu przemieszczania się,
- czasowe ograniczenie lub zakaz obrotu i używania określonych przedmiotów lub produktów spożywczych,
- czasowe ograniczenie funkcjonowania określonych instytucji lub zakładów pracy,
- zakaz organizowania widowisk i innych zgromadzeń ludności,
- obowiązek wykonania określonych zabiegów sanitarnych, jeżeli wykonanie ich wiąże się z funkcjonowaniem określonych obiektów produkcyjnych, usługowych, handlowych lub innych obiektów,
- nakaz udostępnienia nieruchomości, lokali, terenów i dostarczenia środków transportu do działań przeciwepidemicznych przewidzianych planami przeciwepidemicznymi,
- obowiązek przeprowadzenia szczepień ochronnych, o których mowa w ust. 3, oraz grupy osób podlegające tym szczepieniom, rodzaj przeprowadzanych szczepień ochronnych.
Dodatkowo, w czasie stanu epidemii wojewodowie w drodze decyzji mogą nałożyć na indywidualne osoby obowiązek pracy przy zwalczaniu epidemii. W pierwszej kolejności dotyczy to pracowników podmiotów leczniczych, osoby wykonujące zawody medyczne oraz osoby, z którymi podpisano umowy na wykonywanie świadczeń zdrowotnych, ale również innych osób osoby, jeżeli jest to uzasadnione aktualnymi potrzebami podmiotów kierujących zwalczaniem epidemii.
Powyższe uprawnienia organów administracji publicznej wiążą się z wystąpieniem zaawansowanego etapu zagrożenia chorobą na danym obszarze (epidemii), natomiast przed wystąpieniem epidemii organy mają szereg instrumentów, które mogą zastosować w stosunku do indywidualnych osób chorych. Takimi instrumentami są przede wszystkim: obowiązkowe badania sanitarno-epidemiologiczne, zabiegi sanitarne, kwarantanna oraz izolacja. W przypadku zastosowania tych środków i nie poddania się im przez osobę zobowiązaną, możliwe jest zastosowanie w stosunku do niej przymusu bezpośredniego w celu wykonania nałożonego na nią obowiązku.
Jak widać na podstawie powyższej, bardzo ogólnej, analizy przepisów ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, organy administracji publicznej mają szereg instrumentów pozwalających zapobiegać rozprzestrzenianiu się chorób zakaźnych. Należy jednak pamiętać, że organy powinny je stosować w taki sposób, aby ingerować w prawa i wolności obywateli, jedynie w stopniu koniecznym do zapewnienia zdrowia powszechnego. W związku z tym pierwsze środki powinny być stosowane w stosunku do osób chorych, a dopiero na dalszym etapie zagrożenia chorobą – epidemii lub w przypadku jej ryzyka, wobec całych grup obywateli.
(fot. pixabay, zdjęcie ma charakter ilustracyjny)
