W dość gorącym dla sądów powszechnych i samego Sądu Najwyższego okresie ten ostatni podjął w dniu dzisiejszym niezwykle ważną dla komorników i przede wszystkich obywateli „siódemkową” uchwałę, zgodnie z którą komornik sądowy nie może podwyższyć opłaty egzekucyjnej, pobieranej na podstawie art. 49 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (jedn. tekst: Dz.U. z 2016 r., poz. 1138 ze zm.), o podatek od towarów i usług (sygn. III CZP 97/16).
Dzisiejsza uchwała SN-u jest pokłosiem wcześniejszej wolty Ministerstwa Finansów, które w interpretacji ogólnej z dnia 9 czerwca 2015 r. (znak PT1.050.1.2015.LJU.19) opodatkowało czynności egzekucyjne, przyjmując, iż wykonywane przez komorników czynności należy uznać za podlegające opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług świadczenie usług za wynagrodzeniem. Przy czym stwierdzenie „opodatkowanie” może zostać uznane za nadużycie, bo przepisy dot. czynności podejmowanych przez komorników nie zmieniły się od 2004 r., kiedy wydana została pierwotna interpretacja ogólna Ministra Finansów z dnia 30 lipca 2004 r. nr PP10-812-802/04/MR/1556PP (Dz. Urz. Ministra Finansów z 10 sierpnia 2004 r., Nr 10, poz. 93), która nie uznawała czynności komorniczych za podlagających VAT. Oficjalnie mamy więc zamknięty katalog źródeł prawa, ale dzięki interpretacjom ogólnym i indywidualnym robi się swoiste common law, w którym co gorsza o treści przepisów nie decydują sądy, tylko jednostki podległe władzy wykonawczej.
Zmiana wykładni przepisów dotyczących komorników przerzuciła się, jak to zwykle bywa w przypadku podatku od wartości dodanej, na koniec łańcucha podatkowego, czyli na „konsumentów” usług komorniczych.
Niemalże od razu pojawiły się więc wątpliwości, czy opłata egzekucyjna ustalona przez komornika sądowego na podstawie art. 49 ust. 1 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji winna być powiększona o należność z tytułu podatku od towarów i usług, czy też zawiera w sobie kwotę podatku VAT? W związku z powyższym, postanowieniem z dnia 14 września 2016 r. (sygn. III CZP 55/16) Sąd Najwyższy zwrócił się do rozstrzygnięcia powyższej wątpliwości podwyższonemu składowi SN-u. Argumentował przy tym, że opłaty egzekucyjne określone w art. 43 - 60 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji nie obejmowały i nie obejmują podatku VAT, czyli stanowią należność netto. W takim wypadku możliwe jest natomiast podwyższenie należności o podatek VAT naliczany metodą „od sta” (tj. przy przyjęciu kwot pobranych opłat egzekucyjnych jako podstawy opodatkowania). W konsekwencji, przy założeniu, że czynności egzekucyjne wykonywane przez komorników sądowych należy uznać za podlegające opodatkowaniu podatkiem VAT, można bronić poglądu, że opłata egzekucyjna, o której mowa w art. 49 ust. 1 ustawy powinna być powiększona o kwotę tego podatku. Przemawiałaby za tym przede wszystkim zasada neutralności podatku od towarów i usług, zgodnie z którą podatek ten nie powinien obciążać podatników uczestniczących w obrocie towarami i usługami, którzy nie są ich ostatecznymi odbiorcami, ciężarem podatku powinien być natomiast obciążony ostateczny ich beneficjent, będący ostatnim ogniwem tego obrotu.
Dzisiejsza uchwała w składzie siedmiu sędziów Sądu Najwyższego podtrzymuje wcześniejszą wykładnię SN-u zaprezentowaną w uchwale Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 7 lipca 2016 r. (sygn. III CZP 34/16).
Wychodzi też naprzeciw beneficjentom tych opłat.
Niemiej, ani uchwała Sądu Najwyższego, ani rozstrzygnięcia organów podatkowych, czy sadów administracyjnych nie uzdrowi jednak chorej sytuacji, w której od opłat leżących we władczej kompetencji Państwa pobiera się podatek od towarów i usług. Oczywiście nie przerzucając tych opłat na Państwo, ale na podmioty, które w jego imieniu te czynności prowadzą. W mojej ocenie taka sytuacja godzi w zasadę demokratycznego państwa prawnego i podważa zaufanie podmiotów, które działają w imieniu Państwa do pozostałych instytucji tego Państwa, co może być niebezpieczne dla pozostałych obywateli, a przede wszystkim dla beneficjentów usług komorniczych.
Jeżeli Państwo ma wychodzić naprzeciw obywatelom, to nie powinno szafować interesami nawet małej części społeczeństwa kosztem pozostałej jego części, ale wypracować takie rozwiązania, które pogodzą interesy obu stron. Jeżeli przez ponad dekadę czynności podejmowane przez komorników nie były objęte podatkiem VAT (a w zasadzie nie dochodzono od nich podatku), to co stoi na przeszkodzie, aby tą regułę zapisać w ustawie?
