Tytuł dzisiejszego bloga wydaje się wskazywać na „oczywistą oczywistość” – świadków słucha się zasadniczo przed sądem (względnie organem do tego powołanym typu organy ścigania, bądź administracyjne). Jednak to pozornie prosta rzecz zaczyna się w praktyce komplikować, kiedy przychodzi do przesłuchania świadków, którzy znajdują się daleko od siedziby sądu, względnie z różnych względów usiłują się uchylić od wypytania przez wymiar sprawiedliwości.
Co do zasady (tak art. 235 § 1 Kpc), „postępowanie dowodowe (a więc również przesłuchanie świadka) odbywa się przed sądem orzekającym, chyba że sprzeciwia się temu charakter dowodu albo wzgląd na poważne niedogodności lub niewspółmierność kosztów w stosunku do przedmiotu sporu. W takich wypadkach sąd orzekający zleci przeprowadzenie dowodu jednemu ze swych członków (sędzia wyznaczony) albo innemu sądowi (sąd wezwany).”
Za poważne niedogodności w rozumieniu w/w przepisu uznaje się m.in. stan osoby, która ma być przesłuchana, pozbawienie wolności czy też znaczną odległość miejsca zamieszkania od siedziby sądu orzekającego (za E. Rudkowska-Ząbczyk [w:] red. prof. dr hab. Elwira Marszałkowska-Krześ, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, wyd. 24, Warszawa 2019). Jak wskazuje się w art. 263 Kpc „Przesłuchanie osób dotkniętych chorobą lub kalectwem odbywa się w miejscu, gdzie przebywają, jeżeli nie mogą go opuścić.” Z kolei § 118 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości Regulamin urzędowania sądów powszechnych z dnia 23 grudnia 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 2316) wskazuje, że „Jeżeli odległość od miejsca zamieszkania świadka jest mniejsza do siedziby sądu orzekającego niż do siedziby sądu, w którego okręgu świadek zamieszkuje, zlecenie przeprowadzenia dowodu temu sądowi nie jest dopuszczalne, chyba że uzasadniają to szczególne warunki komunikacyjne. Nie należy także zwracać się o przesłuchanie świadków do innego sądu, jeżeli odległość między miejscem ich zamieszkania a siedzibą sądu orzekającego nie przekracza 50 km, chyba że równocześnie świadkowie mają być obecni w czasie oględzin lub też nie mogą się stawić w siedzibie sądu orzekającego z powodu przeszkód trudnych do usunięcia.”. A contrario w w/w przypadkach cytowanego rozporządzenia zlecenie przeprowadzenia dowodu z przesłuchania świadka innemu sądowi jest jak najbardziej zasadne.
„Jeżeli charakter dowodu się temu nie sprzeciwia, sąd orzekający może postanowić, że jego przeprowadzenie nastąpi przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających dokonanie tej czynności na odległość” (art. 235 § 2 Kpc). „Przeprowadzenie dowodu na odległość następuje przy zastosowaniu urządzeń technicznych analogowych lub cyfrowych umożliwiających przekaz telekomunikacyjny (…) a w szczególności urządzeń umożliwiających dwukierunkową łączność w czasie rzeczywistym pozwalających na przesył dźwięku lub obrazu i dźwięku pomiędzy uczestnikami czynności procesowej.” (por. § 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie urządzeń i środków technicznych umożliwiających przeprowadzenie dowodu na odległość w postępowaniu cywilnym z dnia 24 lutego 2010 r. Dz.U. Nr 34, poz. 185).
Co w sytuacji, kiedy świadek nie stawi się na wezwanie sądu? „Za nieusprawiedliwione niestawiennictwo sąd skaże świadka na grzywnę, po czym wezwie go powtórnie, a w razie ponownego niestawiennictwa skaże go na ponowną grzywnę i może zarządzić jego przymusowe sprowadzenie. Powyższą zasadę stosuje się odpowiednio do świadka, który oddalił się bez zezwolenia przewodniczącego.” (tak art. 274 Kpc).
Zwracam uwagę, że „Świadek może oddalić się z sądu nie wcześniej niż po uzyskaniu na to zezwolenia przewodniczącego.” (tak art. 273 § 2 Kpc).
