Choć pogoda za oknem w tym miesiącu nie zawsze zachęca do spacerów, chwile spędzone na rozmowach telefonicznych na kancelaryjnym parkingu pozwoliły mi zauważyć pewien niepokojący fakt. Spokój okolicy burzony jest co kilkanaście, kilkadziesiąt minut przez hałas podchodzącego do lądowania na podmiejskim lotnisku samolotu.
Jako prawnik zadałem sobie pytanie, czy mam prawo do spokoju od pochodzących ze startujących i lądujących maszyn, czy może mam jedynie biernie znosić te doskwierające mi hałasy?
Nie musiałem szukać daleko, żeby odnaleźć choćby art. 129 ustawy z dnia 27 kwietnia 2011r . Prawo ochrony środowiska, ale moją satysfakcję zmącił krótki termin na dochodzenie roszczeń tam wskazanych. Ustawodawca dał właścicielom nieruchomości jedynie dwuletni termin na dochodzenie uprawnień związanych ze szkodami pochodzącymi od lotniskowych immisji.
Nie zniechęcony szukałem dalej, kierując się głównie treścią art. 143 Kodeksu cywilnego, który wskazuje, że w granicach określonych przez społeczno-gospodarcze przeznaczenie gruntu własność gruntu rozciąga się na przestrzeń nad i pod jego powierzchnią. Zachęcony jego brzmieniem, zwróciłem się ku art. 285 Kodeksu cywilnego, wskazującego na treść służebności gruntowej. Stąd już był tylko krok od sformułowania roszczenie o odpłatne ustanowienie służebności drogi koniecznej, ale… no właśnie, w życiu inaczej niż w teorii – jest przeważnie jakieś ALE.
Orzecznictwo nie pozwala tu na zbytnią prawniczą fantazję. Jak wskazuje Sąd Apelacyjny w Poznaniu „treść ograniczonego prawa rzeczowego na nieruchomości, jakim jest służebność gruntowa nie może polegać na znoszeniu immisji pochodzących z nieruchomości władnącej przez właściciela nieruchomości obciążonej (art. 285 § 1 KC)” (tak Sąd Apelacyjny w Poznaniu - I Wydział Cywilny
w wyroku z dnia 17 lipca 2013 r., sygn. I ACa 388/13 dotyczącym nieruchomości położonej na obszarze ograniczonego użytkowania, która będzie musiała znosić dopuszczalne na tym obszarze immisje, w tym – hałasu pochodzącego z lotniska). Z kolei Sąd Najwyższy podkreśla, że „stanowisko (…) jakoby długoletnie emitowanie nadmiernego hałasu mogło doprowadzić do nabycia uprawniającej do tego służebności jest z gruntu błędne, zakłada bowiem, że taka służebność gruntowa może powstać, a nadto, że dopuszczalne jest nabycie jej w drodze zasiedzenia. Tymczasem służebności gruntowe obejmować mogą jedynie uprawnienie ingerowania w prawa właściciela sąsiedniej nieruchomości w granicach wyznaczonych przez art. 58 KC, wykluczone jest więc przyznanie właścicielowi nieruchomości władnącej prawa naruszania przepisów o ochronie środowiska na nieruchomości obciążonej. Nieusuwalne lecz z uzasadnionych względów konieczne przekroczenie standardów ochrony środowiska wymaga legalizacji odpowiednim aktem prawa miejscowego. Pozwany nie zdołałby przy tym zasiedzieć takiej służebności, wobec niewypełnienia wymagań z art. 292 KC. W drodze zasiedzenia dochodzi jedynie do nabycia służebności czynnych, polegających na korzystaniu z cudzej nieruchomości w celu zwiększenia użyteczności własnej i to wyłącznie wówczas, kiedy korzystanie dotyczy trwałego i widocznego urządzenia na tej nieruchomości. Emitowanie przez pozwanego ponadnormatywnego hałasu nie wiąże się z wykorzystywaniem jakiegokolwiek urządzenia na nieruchomości powodów i w ogóle nie polega na korzystaniu z tej nieruchomości. Skoro treść służebności miałoby stanowić odjęcie powodom prawa korzystania z ochrony przewidzianej w art. 144 KC, byłaby to służebność bierna, nie podlegająca zasiedzeniu.” (wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 21 sierpnia 2013 r., sygn. II CSK 578/12).
I tak szybko jak samolot startuje z lotniska prysły migiem moje marzenia o pozwie zmierzającym do zapłaty wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania przez lotnisko z obciążonej służebnością nieruchomości… no chyba, że znajdzie się takie lotnisko.
