W jednym z ostatnich blogów pisałem o opłatach likwidacyjnych stosowanych przez ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe jako o niedozwolonych postanowieniach umownych.
Okazuje się, że konsumenci, którzy korzystali z tzw. polisolokat dochodzą swych racji przed sądem nie tylko w formie tradycyjnych postępowań sądowych, ale również w formie postępowania grupowego (popularnie zwanego pozwem zbiorowym).
Sąd Okręgowy w Warszawie XXIV Wydział Cywilny nieprawomocnym jeszcze postanowieniem z dnia 17 września 2014 r.(sygn. XXIV C 554/14, źródło: Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych) dopuścił do procesowania roszczenia grupy osób, opartych na żądaniu zapłaty wynikającym ze stosunków zobowiązaniowych (umów ubezpieczenia) zawieranych przez członków grupy ze stroną pozwaną (roszczenie następnie rozszerzono o żądanie ustalenia odpowiedzialności pozwanego wobec każdego z członków grupy).
Strona powodowa wskazała, że roszczenia członków grupy są roszczeniami jednego rodzaju, bowiem są to roszczenia pieniężne o zapłatę kwoty pobranej przez pozwanego tytułem opłaty za wykup polisy bez podstawy prawnej. Każde z roszczeń należy do kategorii spraw o ochronę konsumentów, wynikajacych z instytucji niedozwolonych postanowień umów konsumenckich. Ponadto roszczenia członków grupy oparte są na takiej samej podstawie faktycznej. Składając pozew powód wskazał, iż wszystkie umowy ubezpieczenia były zawierane w ramach oferowania członkom grupy takiej samej usługi tj. umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi. Każdy z członków grupy zawarł umowę z tym samym podmiotem – pozwanym. Ponadto każdy członek grupy wpłacał na poczet umowy regularne składki. Każda z umów zawarta została na czas nieokreślony. Każdy z członków grupy zawarł umowę ubezpieczenia na podstawie wzorca umowy zawierającego takie same postanowienia o prawie pozwanego do pobrania ze środków zgromadzonych na rachunku polisy każdego z członków grupy, pochodzących ze składek regularnych należnych w pierwszych 5 (lub 3) latach polisowych, opłaty za wykup oraz o jej wysokości. Opłata za wykup stanowiła określony procent – od 98% - 5% albo od 100% - 15% wartości polisy powstałej ze składek regularnych należnych w pierwszych 5 latach (lub 3) obowiązywania umowy ubezpieczenia. Opłata ta była pobierana w przypadku rozwiązania umowy przed upływem 10 lat od dnia jej zawarcia, z przyczyn innych niż śmierć. Wysokość opłaty była uzależniona od tego, w którym roku polisowym umowa została rozwiązana. Mechanizm jak i skutki ww. postanowień były takie same w odniesieniu do każdego z członków grupy. Pozwany pobierał z rachunku polisy każdego z członków opłatę za wykup w wysokości wynoszącej do 100% albo odpowiednio 98% wartości środków pochodzących z umorzenia jednostek uczestnictwa ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych zgromadzonych na rachunku utworzonym ze składek regularnych należnych w pierwszych 5 (lub 3) latach polisowych. Umowa ubezpieczenia każdego członka grupy została rozwiązana przed upływem 10 lat od jej zawarcia, z przyczyn innych niż śmierć. Pozwany pobrał od każdego członka grupy opłatę za wykup stanowiącą całość lub część środków zgromadzonych przez niego na rachunku polisy.
Badając dopuszczalność postępowania grupowego Sąd zważył, że w sprawach o roszczenia pieniężne, powództwo może być ograniczone do żądania ustalenia odpowiedzialności pozwanego. Powód zaś w takiej sytuacji nie jest obowiązany do wykazywania interesu prawnego w ustaleniu. W ocenie Sądu postępowanie grupowe co do roszczeń zgłoszonych w pozwie należało uznać za dopuszczalne. Sąd podkreślił, że w rozpoznawanej sprawie chodzi o umowy zawierane z wykorzystaniem tego samego wzorca umownego obejmującego sporną klauzulę dotyczącą uprawnienia ubezpieczyciela do pobierania opłat w rażąco wygórowanej wysokości, stanowiącej całość lub część wartości rachunku polisy, w przypadku rozwiązania umowy ubezpieczenia. Samo oznaczenie wzorca nie przesądza o odmiennej treści poszczególnych zapisów. W istocie każda z umów zawierała takie samo postanowienie określające wysokość oraz sposób obliczania opłaty za wykup polisy. Również okoliczność, iż dany członek grupy mógł w sposób odmienny rozumieć znaczenie spornej klauzuli nie ma żadnego znaczenia dla tożsamości podstawy faktycznej powództwa.
Sąd dodatkowo oddalił wniosek o zobowiązanie powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu. W ocenie Sądu pozwany wbrew ciążącemu na nim obowiązku nie uprawdopodobnił, że brak ustanowienia kaucji na zabezpieczenie jego przyszłego roszczenia o zasądzenie zwrotu kosztów procesu uniemożliwi lub poważnie utrudni ich egzekucję (vide np. Orzeczenie SA w Łodzi z 29 listopada 2012r., I ACz 1485/12).
Końcowo, podkreślenia wymaga, iż jeżeli w/postanowienie stołecznego sądu się uprawomocni pozwany w dalszym toku postępowania będzie miał możliwość podjęcia obrony merytorycznej przed żądaniem pozwu.
