Kolejny raz wracam do tematu stwierdzenia nieważności małżeństwa przed sądami kościelnymi. Dzisiejszy wpis traktuje o błędach, których skutkiem jest nieważność małżeństwa właśnie.
Jak wskazuje Kodeks Prawa Kanonicznego w kanonie 1097 „Błąd co do osoby powoduje nieważność małżeństwa.” Przy czym jak wskazuje dalsza norma „Błąd co do przymiotu osoby, chociażby był przyczyną zawarcia małżeństwa, nie powoduje nieważności małżeństwa, chyba że przymiot ten był bezpośrednio i zasadniczo zamierzony”.
Co zatem należy rozumieć pod powyższym przepisem? Klasycznym przykładem pierwszego błędu jest pomyłka co do osoby, którą nupturient poślubia (np. mylnie sądzi, że zawiera związek z bliźniaczką A, podczas gdy obecna jest jej siostra bliźniaczka B, podająca się za tą pierwszą). Czym jest natomiast błąd co do przymiotu osoby? Może to być urojone wyobrażenie o cechach fizycznych, moralnych, religijnych czy nawet prawnych lub społecznych drugiej strony, o ile determinują wolę zawarcia małżeństwa przez pozostającego w błędzie nupturienta. W takiej sytuacji mylnie wyobrażony przymiot stawiany jest ponad osobą partnera. Jednocześnie, gdyby osoba pozostająca w błędzie znała stan faktyczny, nie zawierałaby z daną osobą małżeństwa.
W dalszej kolejności KPK w kanonie 1098 wskazuje, że „Kto zawiera małżeństwo, zwiedziony podstępem, dokonanym dla uzyskania zgody małżeńskiej, a dotyczącym jakiegoś przymiotu drugiej strony, który ze swej natury może poważnie zakłócić wspólnotę życia małżeńskiego, zawiera je nieważnie.” O jakich sytuacjach wspomina ten kanon? Przykładem jest ukrycie przez nupturienta swej niepłodności i wprowadzenie drugiej strony w mylne wyobrażenie o tej cesze, co w konsekwencji powoduje, że małżeństwo zawierane jest nieważnie. Praktyka jednak pokazuje, że również poinformowanie partnera o ciąży (nawet domniemanej), co determinuje u wprowadzonego w błąd zawarcie małżeństwa również może stanowić podstawę nieważności.
KPK wskazuje wreszcie w kanonie 1099, że „Błąd co do jedności lub nierozezerwalności albo sakramentalnej godności małżeństwa nie narusza zgody małżeńskiej, chyba że determinuje wolę.” Co należy rozumieć pod powyższym sformułowaniem? Tu należy wskazywać na mylne poglądy na małżeństwo (w rozumieniu Kościoła), co objawia się w błędnym rozumieniu go jako mogącego ulec rozwiązaniu, niewyłącznego czy niesakramentalnego. W rezultacie pozostający w błędzie nupturient zawiera małżeństwo będąc w przeświadczeniu, że nie jest ono na całe życie, bądź nie jest pomiędzy jednym mężczyzną i jedną kobietą, czy wreszcie, że między ochrzczonymi nie jest sakramentem. Praktyka wskazuje, że wychowanie w ateizmie, negatywne nastawienie do nauki Kościoła katolickiego, czy nawet zetknięcie się z rozwodem w rodzinie mogą być przyczyną powyższych błędów.
