Orzeł biały, biało-czerwone barwy oraz ,,Mazurek Dąbrowskiego”, zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy o godle, barwach i hymnie RP oraz o pieczęciach państwowych są symbolami Rzeczypospolitej Polskiej. Ochrona prawna wszystkich trzech symboli zagwarantowana jest w Konstytucji RP, w art. 28. Ochrona ta rozciąga się nawet na karalność zachowań, mogących doprowadzić do zniewagi symboli RP w art. 137 Kodeksu karnego.
W dzisiejszym wpisie chciałby się zająć symbolem wymienianym zazwyczaj jako ostatni – hymnem państwowym, który w świetle prawa jest nie tylko symbolem państwa, ale również po prostu, utworem muzycznym. Wydaje się to pozornie nie istotne, ale w związku z takim dualizmem ,,Mazurka Dąbrowskiego” może się to wiązać z wieloma zaskakującymi problemami prawnymi.
Na pierwszy rzut oka wydawałoby się, że po uwzględnieniu hymnu państwowego w Konstytucji RP oraz stworzeniu dla niego osobnej, chroniącej go ustawy, każdemu obywatelowi Polski powinno przysługiwać prawo do dowolnego korzystania z ,,Mazurka Dąbrowskiego”. Nie jest to jednak wrażenie zgodne ze stanem prawnym. Znaczna część ograniczeń w korzystaniu z hymnu państwowego wynika przede wszystkim z wyżej wspomnianej ustawy o symbolach narodowych, zgodnie z którą hymn państwowy można wykonywać wyłącznie w pewnego rodzaju sytuacjach i tylko w konkretnie określone sposoby.
Należy jednak zaznaczyć, że ograniczenia w korzystaniu z hymnu wynikające z jego doniosłości jako symbolu państwowego wydają się oczywiste. Mniej oczywiste wydają się być ograniczenia wynikające z prawnoautorskiego aspektu ,,Mazurka Dąbrowskiego”. Faktem jest, że zarówno tekst, jak i melodia hymnu państwowego powstały na tyle dawno, że bez wątpienia nie podlegają ochronie jako utwory, gdyż weszły do domeny publicznej. Dodatkowo z prawnoautorskiej ochrony ,,Mazurek Dąbrowskiego” jest wyłączony przez to, że jest częścią aktu normatywnego, gdyż zarówno zapis nutowy, jak i słowny, został zamieszczony w rozporządzeniach ministra kultury wydanych na podstawie ustawy o symbolach narodowych.
Powyższa konstatacja nie wyklucza jednak prawnej ochrony praw pokrewnych prawom autorskim, jakimi są prawo do artystycznego wykonania oraz prawa do fonogramów utrwalających artystyczne wykonania utworów. W polskim prawie nie została zawarta żadna norma pozwalająca na swobodne korzystanie z hymnu państwowego z pominięciem wyżej wymienionych praw pokrewnych. W związku z powyższym należy stwierdzić, że przede wszystkim, podczas publicznego odtwarzania hymnu państwowego konieczne jest zapewnienie poszanowania praw producentów odtwarzanych fonogramów, a w przypadku wykonywania hymnu na żywo, praw występujących artystów.
Nie oznacza to jednak, że korzystanie z hymnu zawsze będzie wiązało z koniecznością zapłaty wynagrodzenia uprawnionemu podmiotowi. Otóż, przez odesłanie z art. 100 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych możliwe będzie wykorzystanie tzw. dozwolonego użytku utworu autorskiego. Przede wszystkim na podstawie art. 31 prawa autorskiego, pozwalającego na swobodne korzystanie z utworów w czasie ceremonii religijnych oraz oficjalnych uroczystości organizowanych przez władze publiczne.
