Niejednokrotnie spotykałem się w prowadzonych sprawach z zarzutami nie tyle wobec opinii sporządzanych przez biegłych, co wobec samych biegłych. Klienci pytają czasami czy da się „wyciąć” biegłego ze sprawy? Da się. Strona może żądać jego wyłączenia z przyczyn, z jakich można żądać wyłączenia sędziego.
Biegły podlega zatem wyłączeniu z mocy samej ustawy (ale na wniosek strony):
1) w sprawach, w których jest stroną lub pozostaje z jedną ze stron w takim stosunku prawnym, że wynik sprawy oddziaływa na jego prawa lub obowiązki;
2) w sprawach swego małżonka, krewnych lub powinowatych w linii prostej, krewnych bocznych do czwartego stopnia i powinowatych bocznych do drugiego stopnia;
3) w sprawach osób związanych z nim z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli;
4) w sprawach, w których był lub jest jeszcze pełnomocnikiem albo był radcą prawnym jednej ze stron;
5) w sprawach, w których w instancji niższej brał udział w wydaniu zaskarżonego orzeczenia, jako też w sprawach o ważność aktu prawnego z jego udziałem sporządzonego lub przez niego rozpoznanego oraz w sprawach, w których występował jako prokurator;
6) w sprawach o odszkodowanie z tytułu szkody wyrządzonej przez wydanie prawomocnego orzeczenia niezgodnego z prawem, jeżeli brał udział w wydaniu tego orzeczenia.
Biegły może również podlegać wyłączeniu jeżeli istnieje okoliczność tego rodzaju, że mogłaby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do bezstronności sędziego w danej sprawie.
Jak to zatem wygląda w praktyce?
Przykładowo wskazać można, że „lekarz, pod opieką którego ubezpieczony pozostaje od ponad 10 lat podlega wyłączeniu jako biegły sądowy od wydania opinii w sprawie dotyczącej renty z tytułu niezdolności do pracy tej osoby.” (tak wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 9 grudnia 2014 r., sygn. III AUa 829/14, źródło: Legalis).
Fakt leczenia strony procesu nie przesądza jednak o wyłączeniu biegłego w sprawie. Okazuje się, że czasami taka okoliczność może nawet wzmocnić tezy opinii bo jak wskazuje się w innym orzeczeniu „sytuacja, w której biegły oceniający poczytalność strony uczestniczył uprzednio w procesie leczenia powoda nie tylko nie dyskwalifikuje tej opinii pod względem jej miarodajności lecz może wręcz korzystnie wpływać na jej treść. Taki biegły może niewątpliwie posiadać bogatszą wiedzę medyczną na temat opiniowanej strony.” (tak wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku - V Wydział Cywilny z dnia 9 marca 2017 r., sygn. V ACa 276/16, źródło: Legalis).
Czasami na obiektywność biegłego wpływają takie pozamerytoryczne okoliczności sporządzenia opinii, jak sposób wysławiania się biegłego w stosunku do stron, czy nawet zachowanie się biegłego. W orzecznictwie wskazuje się bowiem, że „biegły sądowy nie powinien w tekście opinii zamieszczać uwag niemerytorycznych ani wyrażać swych ocen w nieodpowiedniej formie. (…) Niemerytoryczne, wyrażające negatywne emocje uwagi zawarte w opinii biegłego sądowego pod adresem strony lub jej pełnomocnika mogą uzasadniać wątpliwości co do jego bezstronności w sprawie i stanowić podstawę do jego wyłączenia przez sąd (art. 281 w związku z art. 49 KPC).” (tak wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 14 lutego 2013 r., sygn. II CSK 371/12, źródło: Legalis).
Sądy wskazują wręcz, że „w świetle art. 49 KPC w zw. z art. 281 KPC za okoliczność uzasadniającą wątpliwości co do bezstronności należy uznać rodzaj emocjonalnego zaangażowania sędziego/biegłego w odniesieniu do strony postępowania sądowego bądź jej przedstawiciela. W judykaturze wskazuje się na przykłady relacji mogących ewentualnie uzasadniać wątpliwości co do bezstronności w konkretnej sprawie, a są to: przyjaźń, nienawiść, więź rodzinna, powiązania majątkowe, gospodarcze, jak również ujawniona niechęć lub sympatia do strony albo faworyzowanie jednej ze stron kosztem drugiej. Strona nie może składać wniosku o wyłączenie biegłego na tej podstawie, że opinia biegłego jest dla niej niekorzystna. Samo niezadowolenie strony z treści sporządzonej opinii nie stanowi okoliczności, która mogłaby rodzić obiektywnie uzasadnione wątpliwości co do bezstronności biegłego sądowego.” (tak wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi - I Wydział Cywilny z dnia 2 października 2014 r., sygn. I ACa 342/14, źródło: Legalis).
Przypominam, że wniosek o wyłączenie sędziego strona może składać aż do ukończenia przez niego czynności. Gdy strona zgłasza wniosek o wyłączenie biegłego po rozpoczęciu przez niego czynności, obowiązana jest uprawdopodobnić, że przyczyna wyłączenia powstała później lub że przedtem nie była jej znana.
