Jak stanowi art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze, uprawnionym do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości jest dłużnik i każdy z jego wierzycieli. Wnioski takie powinno się składać, gdy dłużnik stał się niewypłacalny, co oznacza, że nie wykonuje swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Sąd może ogłosić upadłość niewypłacalnego dłużnika jedynie w przypadku wpłynięcia wniosku złożonego przez jeden z ustawowo uprawnionych podmiotów. Art. 20 Prawa upadłościowego i naprawczego wymienia wśród nich wierzyciela, nie dokonując żadnego zróżnicowania.
W praktyce można jednak mówić o wierzycielu (i dłużniku) osobistym oraz rzeczowym. Wierzyciel osobisty może zaspokoić swoje roszczenie z całego majątku dłużnika i jego uprawnienie do domagania się ogłoszenia upadłości w sytuacji, gdy dłużnik stał się niewypłacalny, nie budzi wątpliwości. Pojawiły się one natomiast w przypadku złożenia wniosku przez wierzyciela hipotecznego, który żadnego roszczenia osobistego posiadać nie musi, a dysponowanie ograniczonym prawem rzeczowym w postaci hipoteki może zabezpieczać jedynie cudzy dług. Dłużnik hipoteczny natomiast, jeśli zostanie uzyskany przeciwko niemu tytuł wykonawczy, zmuszony będzie znosić egzekucję z konkretnej nieruchomości, na której ustanowiona jest hipoteka. Nie musi spełniać jednak żadnego świadczenia pieniężnego z tego tytułu. W związku z tym, w orzecznictwie powstało pytanie, czy wierzyciel hipoteczny rzeczywiście jest uprawniony do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości dłużnika, względem którego przysługuje mu jedynie ograniczone prawo rzeczowe. Kierując się wykładnią celowościową można przyjąć, że ustawa Prawo upadłościowe i naprawcze ma przede wszystkim chronić wierzycieli, których roszczenia stają się zagrożone z uwagi na niewypłacalność dłużnika. Dla wierzyciela hipotecznego wydaje się to nie mieć na pierwszy rzut oka dużego znaczenia, skoro może się zaspokoić jedynie z konkretnej rzeczy.
Z drugiej natomiast strony, zupełnie inny wniosek wynikać będzie z literalnej wykładni przepisów prawa upadłościowego. Art. 20 PUN wyraźnie wymienia „każdego z wierzycieli”, a zgodnie z art. 189 PUN, za wierzyciela uznaje się każdego uprawnionego do zaspokojenia z masy upadłości, a więc także wierzyciela hipotecznego, którego wierzytelność nie wymaga zgłoszenia i umieszczana jest na liście z urzędu.
W tę stronę poszedł Sąd Najwyższy stwierdzając, że uprawnionym do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości niewypłacalnego dłużnika jest również wierzyciel hipoteczny, niebędący jego wierzycielem osobistym (uchwała z dnia 6 czerwca 2014 r., III CZP 23/14).
