W poprzednim tekście dokonałem próby przybliżenia pojęcia sygnalisty, czy też posługując się terminologią z projektu ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary: wyznaczonego organu podmiotu zbiorowego nadzorującego przestrzeganie zasad i przepisów regulujących działalność podmiotu. Wskazane zostały odpowiednie przepisy określające kompetencje, odpowiedzialność i sytuacje, w których sygnalista powinien reagować na podstawie nowej ustawy. Dziś chciałbym omówić konkretnie, jakie nowa ustawa stawia obowiązki i uprawnienia po stronie sygnalistów.
Jak zostało już wskazane, sygnalista w razie otrzymania zgłoszenia o podejrzeniu przygotowania, usiłowania lub popełnienia czynu zabronionego, a także innych nieprawidłowości (niedopełnienia innych obowiązków organów podmiotu zbiorowego), jest zobowiązany do podjęcia działań mających na celu wyjaśnienie zaistniałej sytuacji i niedopuszczenie do popełnienia czynu zabronionego przez podmiot zbiorowy (czyli jego organy, pracowników itp.). Na czym owe działania polegają? Precyzuje to pośrednio art. 12 ust. 1 nowej ustawy:
- Jeżeli organy podmiotu zbiorowego, a w szczególności wyznaczony organ podmiotu zbiorowego nadzorujący przestrzeganie zasad i przepisów regulujących działalność podmiotu, lub osoby sprawujące nadzór wewnętrzny nie przeprowadziły postępowania wyjaśniającego lub nie usunęły stwierdzonych w ramach tego postępowania nieprawidłowości lub naruszeń, które ułatwiły lub umożliwiły popełnienie czynu zabronionego, sąd, uznając podmiot zbiorowy za odpowiedzialny za czyn zabroniony, może wymierzyć karę pieniężną, o której mowa w art. 15 pkt 1, do górnej granicy zwiększonej dwukrotnie.
Z tego przepisu wynikają dwie normy. Po pierwsze, po stronie sygnalisty powstaje realny obowiązek podjęcia określonych działań, którego niedopełnienie stanowi zaniechanie zagrożone karą pieniężną z art. 15 ust. 1. Na podstawie art. 17 ust. 1 górna granica kary pieniężnej to 30 000 000 zł, zatem sygnaliście, który zaniechał podjęcia koniecznych działań, wedle obecnego kształtu nowej ustawy, grozić będzie kara 60 000 000 zł. Po drugie, opisane zostały działania, które sygnalista powinien podjąć. Są to: przeprowadzenie postępowania wyjaśniającego i, jeżeli w jego ramach stwierdzono nieprawidłowości lub naruszenia, które ułatwiają lub umożliwiają popełnienie czynu zabronionego przez podmiot zbiorowy – usunięcie tych nieprawidłowości lub naruszeń.
Oprócz obowiązków, nowa ustawa udziela sygnalistom daleko idących uprawnień, ułatwiających im pracę odnośnie w ramach przeprowadzania postępowania wyjaśniającego, co reguluje art. 11 ust. 2 nowej ustawy:
- Organy podmiotu zbiorowego (…) po otrzymaniu zgłoszenia, o którym mowa w ust. 1, mogą w celu zapobiegania popełnienia czynu zabronionego zbierać i przetwarzać dane osobowe osób, o których mowa w art. 5 ust. 2 pkt 2 lub art. 6 ust. 1, nawet bez ich zgody. Przepisu art. 14 ust. 2 lit. f rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z – 7 – dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych (…) nie stosuje się.
Wspomniane w tym przepisie rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) jest znane w polskiej przestrzeni publicznej jako RODO. Projekt ustawy znajduje się obecnie w Sejmie i w tej chwili trudno stwierdzić, kiedy i w jakim kształcie zostanie ostatecznie uchwalony i wejdzie w życie, jednak wskazane w projekcie rozwiązania z pewnością zmuszą podmioty zbiorowe do podjęcia daleko idących działań, a ich praktyczny wymiar zdaje się w tej chwili bardzo trudny do przewidzenia. Bez wątpienia należy jednak śledzić proces legislacyjny oraz przygotowywać się do wejścia w życie nowej ustawy.
