Dzisiejszy wpis poświęcony jest uchwalonej naprędce ustawie z dnia 7 listopada 2018 r. o ustanowieniu Święta Narodowego z okazji Setnej Rocznicy Odzyskania Niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej.
Idea ustawy jest słuszna. Zgodnie z uzasadnieniem dodatkowy dzień wolny przypadający zgodnie z ustawą na 12 listopada 2018 r. pozwoli Rodakom na godne uczczenie 100. Rocznicy odzyskania przez Polskę Niepodległości i wydłuży czas na uroczystości do trzech dni tj. od 10 do 12 listopada 2018 r.
Gorzej z wykonaniem. Rodacy, którzy mają korzystać z dodatkowego dnia wolnego dowiedzieli się o jej wejściu dosłownie w ostatniej chwili. Większość nie wie, jak spędzi wolny czas, część nawet nie wie, czy ten 12 listopada faktycznie będzie wolny (dotyczy to zwłaszcza służb mundurowych). Wreszcie część Rodaków z wolnego w dniu 12 listopada została wykluczona (dotyczy to świadczących usługi opieki zdrowotnej w szpitalach i w ambulatoryjnej opiece zdrowotnej, czy prowadzących apteki ogólnodostępne).
Chaos to najkrótsze określenie tej ustawy.
Pojawia się jednak pytanie, czy takie pospieszne, nieuwzględniające skutków ekonomicznych, społecznych i czysto ludzkich wprowadzenie tego aktu prawnego może rodzić jakieś skutki prawne, w szczególności odszkodowawcze?
Zgodnie z art. 417 [1] § 1 Kodeksu cywilnego „Jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie aktu normatywnego, jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu niezgodności tego aktu z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą.” Jeżeli omawiana ustawa epizodyczna zostanie uznana za niezgodna z Konstytucją, a po stronie poszkodowanego tą ustawą Rodaka pojawi się związek przyczynowy między wydaniem tej ustawy, a szkodą po jego stronie, to pojawi się możliwe do dochodzenia roszczenie. Dla dochodzenia roszczeń odszkodowawczych w tym trybie potrzebny jest więc w pierwszej kolejności prejudykat w postaci orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. W mojej ocenie – nie zanosi się.
Zwracam jednak uwagę, że w tym samym artykule ustawodawca wprowadza kolejny przepis, który stanowi, że „Jeżeli szkoda została wyrządzona przez niewydanie aktu normatywnego, którego obowiązek wydania przewiduje przepis prawa, niezgodność z prawem niewydania tego aktu stwierdza sąd rozpoznający sprawę o naprawienie szkody.” (tak art. 417 [1] § 4 Kc).
Czy zgodnie z powyższym przepisem przysługują Rodakom jakieś roszczenia w świetle wydania omawianej ustawy? Zgodnie z literalnym brzmieniem – nie.
W orzecznictwie SN równorzędnie z zaniechaniem legislacyjnym traktowano naruszenie zasady prawidłowej legislacji (art. 2 Konstytucji RP) – w wyr. z 30 czerwca 2004 r. Sąd Najwyższy uznał, że Skarb Państwa ponosi odpowiedzialność za działalność legislacyjną organu władzy publicznej, której następstwem jest faktyczne pozbawienie lub ograniczenie możliwości realizacji uprawnień wynikających z innego aktu prawnego, ponieważ działanie takie czyni system prawny dysfunkcjonalnym i wewnętrznie sprzecznym (sygn. IV CK 491/03, MoP 2005, Nr 11, s. 552, tak również w komentarzu P. Sobolewskiego pod red. K. Osajda 2018, wyd. 20). W innym orzeczeniu Sąd Najwyższy stwierdził, że „Wynikającym z art. 2 Konstytucji RP naruszeniem zasady rzetelnej legislacji może być zaniechanie stworzenia adekwatnego instrumentarium prawnego mającego na celu zabezpieczenie możliwości realnego wykonania uzasadnionych oczekiwań i uprawnień określonej grupy obywateli w zakresie realizacji przez nich prawa zaliczania. Sprzeczność takiego zaniechania legislacyjnego z wymogami art. 2 Konstytucji RP jest postacią niezgodnego z prawem zachowania właściwego organu władzy publicznej i pozwala na potraktowanie go jako deliktu, a to z kolei nie wyłącza możliwości oceny przez sądy powszechne skutków takiego zachowania dla osób trzecich.” (tak Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 9 lutego 2005 r., sygn. III CK 235/04, źródło: Legalis).
W przeciwieństwie do art. 417 [1] § 1 Kc, przyznanie odszkodowania za nie wydanie aktu normatywnego nie wymaga prejudykatu. Konieczne jest oczywiście wykazanie szkody i związku przyczynowego, ale to jest możliwe do ustalenia. I jak w każdej sprawie, wymaga indywidualnej analizy. Niemniej, zwracam uwagę, że skoro w orzecznictwie przyjmuje się, że naruszenie zasad prawidłowej legislacji równorzędne jest z zaniechaniem legislacyjnym, to jeśli pojawią się szkody z pośpiesznym wprowadzeniem omawianej tu ustawy, to niewykluczone jest kierowanie roszczeń z tym niestarannym zachowaniem związanych.
Końcowo – mam nadzieję, że mimo wszystko świętowanie Setnej Rocznicy Odzyskania Niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej przebiegnie w spokoju oraz porządku i obejdzie się bez szkód.
