Przepis art. 18 § 2 Kodeksu spółek handlowych określa przesłanki wyłączające możliwość pełnienia określonych funkcji w organach spółek kapitałowych. Przepis ten stanowi, że „nie może być członkiem zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej albo likwidatorem osoba, która została skazana prawomocnym wyrokiem za przestępstwa określone w przepisach rozdziałów XXXIII – XXXVII Kodeksu karnego oraz w art. 585(2), art. 587, art. 590 i w art. 591 KSH”. W zakresie ww. przepisu mieszczą się wszelkie wymienione w KK przestępstwa przeciwko ochronie informacji, wiarygodności dokumentów, mieniu, obrotowi gospodarczemu, obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi oraz przestępstwa wymienione w KSH tj. ogłoszenie albo przedstawienie organom spółki nieprawdziwych danych, umożliwienie bezprawnego głosowania na walnym zgromadzeniu lub bezprawnego wykonywania praw mniejszości, głosowanie na walnym zgromadzeniu lub wykonywanie praw mniejszości przy wykorzystaniu fałszywego zaświadczenia lub cudzego dokumentu akcji.
Omawiany zakaz pełnienia funkcji w organach spółek kapitałowych aktualizuje się dopiero w przypadku prawomocnego skazania za przestępstwa wyżej wskazane, zatem do czasu uprawomocnienia się wyroku osoba ta może w dalszym ciągu pełnić swoją funkcję. Co więcej, skutek ten następuje z mocy prawa, czyli bez orzekania o tym zakazie w wyroku skazującym sprawcę. W myśl art. 18 § 3 KSH opisywany zakaz ustaje z upływem piątego roku od dnia uprawomocnienia się wyroku skazującego, jednak nie może zakończyć się wcześniej niż z upływem trzech lat od dnia zakończenia okresu odbywania kary, jeżeli skazany taką karę odbywał.
Ponadto w terminie trzech miesięcy od dnia uprawomocnienia się wyroku skazany może złożyć do sądu wniosek o zwolnienie go z zakazu lub o skrócenie czasu jego obowiązywania. Nie dotyczy to jednak przestępstw popełnionych umyślnie.
Warto zwrócić uwagę, iż określenie skutków prawnych zakazu z art. 18 § 2 KSH wywołuje liczne kontrowersje w doktrynie. Jednak jako dominujące, poparte również orzecznictwem pojawiają się następujące wnioski. Po pierwsze powołanie osoby uprzednio prawomocnie skazanej wyrokiem sądu za przestępstwa określone w art. 18 § 2 KSH na funkcje wskazane w tym przepisie jest nieważne. Ponadto, prawomocne skazanie wyrokiem sądu za przestępstwa określone w art. 18 § 2 KSH osoby już pełniącej funkcje wskazane w tym przepisie powoduje wygaśnięcie mandatu – w chwili uprawomocnienia się wyroku skazującego. Wspomnieć jeszcze należy, iż uczestnictwo osób dotkniętych ww. zakazem w posiedzeniach organów spółki należy uznać za niebyłe - jednak jeżeli nie narusza to przyjętych zasad podejmowania uchwał – uchwały te są ważne.
