Dzisiejszym wpisem chciałbym nawiązać do ciekawego wyroku Sądu Najwyższego (wyrok SN z dnia 5 lutego 2009 r., sygn. akt I CSK 332/08), w którym wyjaśniona została kwestia interesu prawnego w powództwie o ustalenie wobec przedawnienia roszczenia.
Aby nie rozwijać zbyt szczegółowo stanu faktycznego sprawy należy w skrócie wyjaśnić, iż w przedmiotowej sprawie strona powodowa (którą było stowarzyszenie reprezentujące grupę osób i działające na podstawie art. 61 § 1 k.p.c.) domagała się ustalenia nieistnienia roszczenia pozwanej spółki za usługi audiotekstowe względem podmiotów, w imieniu których powódka występowała w procesie. Warto podkreślić, że roszczenie jakie pozwana posiadała było przedawnione.
Sąd I instancji uwzględnił powództwo uznając, iż strona powodowa wykazała interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c., jednakże w wyniku wniesionej przez pozwaną apelacji sąd II instancji (Sąd Apelacyjny) zmienił zaskarżony wyrok i oddalił powództwo. W wyroku Sąd Apelacyjny wskazał, iż powódka nie posiada interesu prawnego i podniósł m.in., że interes prawny nie może być rozpatrywany w sposób abstrakcyjny i musi uwzględniać zindywidualizowane okoliczności sprawy, wśród których nie jest pozbawiony znaczenia kwestia upływu terminu przedawnienia, która skutkuje możliwością podniesienia przez stronę powodową stosownego zarzutu.
W wyniku wniesionej przez powódkę skargi kasacyjnej sprawę została rozpoznana przez Sąd Najwyższy, który nie podzielił stanowiska Sądu Apelacyjnego i uchylił zaskarżony wyrok oraz oddalił apelację pozwanej.
Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku przypomniał, że upływ terminu przedawnienia nie skutkuje wygaśnięciem roszczenia, lecz wyłącznie możliwością uchylenia się od jego zaspokojenia. W związku z powyższym nawet przedawnione roszczenie może powodować po stronie dłużnika (czyli w tym wypadku osób reprezentowanych przez powódkę) negatywne konsekwencje jak np. zawieszenie świadczenia usług telekomunikacyjnych, co z kolei powinno uzasadniać interes prawny w powództwie o ustalenie.
Podsumowując należy także wskazać, że w przytoczonym orzeczeniu przywołany został również inny wyrok Sądu Najwyższego (wyrok z dnia 29 lutego 1972 r., sygn. akt I CR 388/71), zgodnie z którym w sprawach o świadczenie dłużnik dopóty ma interes prawny w ustaleniu rozmiaru swego obowiązku, dopóki nie został przez wierzyciela pozwany o świadczenie. Gdy już został pozwany, przysługuje mu już tylko obrona w takim procesie.
