Korzystając ze swobody prowadzenia działalności gospodarczej w Unii Europejskiej, polscy przedsiębiorcy, często nawiązują relacje gospodarcze z podmiotami z krajów członkowskich, innych niż Polska. W większości przypadków relacje te przebiegają sprawnie i z obustronnymi korzyściami. Czasami jednak pomiędzy międzynarodowymi partnerami dochodzi do sporów, które ostatecznie są rozwiązywane na drodze sądowej. Dzięki unijnym przepisom dotyczącym jurysdykcji sądowej, głównie rozporządzeniu nr 1215/2012, czyli tzw. Brukseli I bis, polscy przedsiębiorcy mogą, w określonych przypadkach, pozywać swoich europejskich parterów przed rodzimymi sądami. Takie sytuacje, obok najważniejszych zalet, wzbudzają kilka podstawowych wątpliwości. Jedną z nich jest odpowiedź na pytanie czy przed złożeniem powództwa konieczne jest jego tłumaczenie na język, który jest językiem urzędowym w kraju pochodzenia podmiotu pozywanego.
W przypadku pozwów kierowanych przeciwko osobom z większości państw członkowskich kwestia tłumaczenia dokumentów sądowych regulowana jest przez Rozporządzenie nr 1393/2007. Co prawda, jego głównym przedmiotem jest regulacja doręczeń pism pomiędzy sądami państw członkowskich, ale porusza także kwestię ustalenia tego, w jakim języku powinny zostać sformułowane pisma procesowe.
Głównymi przepisami z tego rozporządzenia, które dotyczą tłumaczeń są art. 5 oraz art. 8. Zgodnie z art. 5 ust 1.: ,,Jednostka przekazująca, której wnioskodawca oddaje dokument do przekazania, poucza wnioskodawcę, że adresat może odmówić przyjęcia dokumentu, jeżeli nie został on sporządzony w jednym z języków, o których mowa w art. 8.” oraz ust. 2.: ,,Wszelkie koszty związane z tłumaczeniem dokumentu poniesione przed jego przekazaniem pokrywa wnioskodawca, bez uszczerbku dla ewentualnej późniejszej decyzji sądu lub właściwego organu w sprawie obciążenia kosztami.”
Przepis ten wspomina o uprawnieniu Pozwanego do odmowy przyjęcia pozwu (o czym szerzej w art. 8) oraz o tym, że to pozywający ponosi ewentualne koszty tłumaczenia (stąd istotna jest dla pozywających umiejętność zaargumentowania, że tłumaczenie w danej sprawie nie jest konieczne).
Uprawnieniem do którego odsyła art. 5 zostało uregulowane w art.8, zgodnie z którego ust. 1: ,,Jednostka przyjmująca informuje adresata na standardowym formularzu, zawartym w załączniku II o możliwości odmowy przyjęcia doręczanego dokumentu w momencie doręczenia lub poprzez zwrócenie go w ciągu tygodnia do jednostki przyjmującej, jeżeli nie został on sporządzony w jednym z języków określonych poniżej ani nie dołączono do niego tłumaczenia na jeden z następujących języków: a) język, który adresat rozumie; lub b) język urzędowy państwa członkowskiego, do którego adresowane są dokumenty, lub jeżeli w tym państwie członkowskim jest kilka języków urzędowych - język urzędowy lub jeden z języków urzędowych miejsca, w którym ma nastąpić doręczenie.”
Podsumowując, jeżeli do pozwanego dotrze pozew, który nie został sporządzony w języku, który rozumie lub języku urzędowym państwa członkowskiego do którego są adresowane dokumenty (czyli najczęściej miejsca zamieszkania/siedziby pozwanego), może on odmówić jego przyjęcia. Dopiero w takiej sytuacji konieczne staje się tłumaczenie – art. 8 ust. 3 zd. 1: ,,Jeżeli adresat odmówił przyjęcia dokumentu zgodnie z ust. 1, rozwiązaniem takiej sytuacji może być, zgodnie z przepisami niniejszego rozporządzenia, doręczenie adresatowi tłumaczenia dokumentu na jeden z języków określonych w ust. 1.”
Oczywiście kluczowym pojęciem do zinterpretowania nie jest tu ,,język urzędowy”, a ,,język, który adresat rozumie”. To do oceny Sądu należy, co oznacza określenie, że ktoś coś rozumie oraz czy w danym przypadku coś jest zrozumiałe dla adresata. Jednak, jak wynika z rozwiązania przyjętego w art. 8 ust.1 i 3, ocena ta nie powinna być dokonywana przed pierwszym doręczeniem, a dopiero wtedy, gdy pozwany odmówi przyjęcia pierwotnie sporządzonego pozwu.
Zgodnie z postanowieniem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 28 kwietnia 2016 r., wydanym w sprawie C-384/14 (Alta Realitat S.L. przeciwko Erlock Fil ApS oraz Ulrichowi Thomsenowi) przed wszczęciem procedury doręczenia dokumentu sąd rozpoznający sprawę musi dokonać pierwszej, jedynie prowizorycznej oceny znajomości języków adresata w celu ustalenia w porozumieniu z powodem, czy konieczne jest tłumaczenie dokumentu (pkt 75 uzasadnienia).
Również z orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej wynika, że dopiero po skorzystaniu przez Pozwanego z uprawnienia z art. 8 ust. 1, Sąd rozpatrujący sprawę może dokonać oceny zasadności odmowy przyjęcia pisma (tak w pkt 76 uzasadnienia do postanowienia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 28 kwietnia 2016 r. wydanym w sprawie C-384/14, Alta Realitat S.L. przeciwko Erlock Fil ApS oraz Ulrichowi Thomsenowi, a także w pkt 42 uzasadnienia do postanowienia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 16 września 2015 r. wydanym w sprawie C-519/13, Alpha Bank Cyprus Ltd).
Co natomiast, gdy sąd dokona pozytywnej oceny dokonania odmowy przez pozwanego? Zasadniczo oznacza to konieczność tłumaczenia Pozwu na jeden z wyżej wskazanych języków. Natomiast, nie zawsze będzie się to wiązało z tłumaczeniem wszystkich dokumentów przesłanych pozwanemu wraz z pozwem, rzecz jasna chodzi tu o tłumaczenie załączników. Tutaj również z pomocą przychodzi nam wykładnia przedstawiona przez Trybunał Sprawiedliwości, gdyż zgodnie z poglądem Trybunału przepisy rozporządzenia 1393/2007 powinny być interpretowane tak, aby odpowiednie prawa stron były chronione w sposób zrównoważony, poprzez wyważenie celu w postaci skuteczności i szybkości doręczenia w interesie powoda oraz celi w postaci skutecznej ochrony prawa do obrony po stronie odbiorcy (pkt 43 uzasadnienia do postanowienia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 16 września 2015 r. wydanym w sprawie C-519/13, Alpha Bank Cyprus Ltd). Zgodnie z pkt 78 uzasadnienia do postanowienia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 8 maja 2008 r. w sprawie C-14/07 Ingenieurbüro Michael Weiss und Patner GbR, odbiorca dokumentu nie ma prawa odmówić przyjęcia dokumentu, gdy zostały do niego dołączone ,,załączniki składające się z dokumentów, które nie zostały sporządzone w języku państwa członkowskiego do którego przekazywane są dokumenty lub zrozumiałym dla adresata języku państwa członkowskiego, z którego pochodzi dokument, lecz które pełnią jedynie funkcję dowodową i nie są niezbędne dla zrozumienia przedmiotu i podstawy powództwa. Do sądu krajowego należy zbadanie, czy treść dokumentu wszczynającego postępowanie jest wystarczająca, aby umożliwić pozwanemu wykonywanie jego praw, czy też nadawca powinien usunąć uchybienie w postaci braku tłumaczenia niezbędnego załącznika.”
Na podstawie wyżej cytowanego postanowienia należy stwierdzić, że sąd rozpatrujący sprawę może dokonać oceny w jakim zakresie pozew powinien zostać przetłumaczony – czy bez załączników, czy ze wszystkimi załącznikami lub tylko z ich częścią.
W związku z wyżej przytoczonymi przepisami oraz orzecznictwem TSUE, należy stwierdzić że nie jest zawsze koniecznym tłumaczenie pozwu na język pozywanego. O takiej konieczności decyduje dopiero sąd, w przypadku odmowy przyjęcia pozwu przez adresata. Ocena sądu zależeć będzie przede wszystkim od tego w jakim stopniu udowodniona zostanie znajomość danego języka przez Pozwanego. Należy pamiętać, że wnosić można również o to, aby sąd po decyzji o konieczności tłumaczenia pozwu, zasądził tłumaczenie samego pozwu, bez jego załączników lub jedynie z wybranymi załącznikami. Takie działania mogą uchronić stronę powodową przed koniecznością zapłaty wynagrodzenia biegłego tłumacza za tłumaczenie stosów załączników.
